نقد و بررسى تحليلى ـ متنىِ فرازى از دعاى كميل
پرويز رستگار ۱
چكيده
دعاى شريف و نامدار كميل، از برجسته ترين دعاهاى شناخته شده و رايج در ميان شيعيان و دربردارنده بخشى از مناجات ها و نيايش هاى عارفانه امام على عليه السلام است كه از سوى آن حضرت، املا و به دست صحابى ارجمندش، «كميل بن زياد نخعى» نگاشته شده است.
در عين حال، اين دعا نيز در روند عمومى نقل حديث و فراز و نشيب هايى كه بر سر راه آن بوده، از برخى آسيب ها در امان نمانده است و به نوعى، «حديث معلَّل» شده است.
اين مقاله در صدد است با پرداختن به فقره اى از دعاى ياد شده، نارسايى منعكس در آن و نيز راهكار برون رفت از آن را بررسى كند.
كليد واژه ها: دعا، حديث مُعلَّل، سجع
در ميان ميراث گران بهاى حديثى شيعه، حديث هاى منعكس كننده ادعيه و مناجات معصومان عليهم السلامجايگاهى ارجمند و ويژه دارند. اين دسته از احاديث در جوامع روايى شيعى، برخلاف مجامع حديثى اهل سنّت ـ كه به طور محدود، پراكنده و گذرا به اين جنبه از زندگى رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم يا صحابه پرداخته اند ـ نه تنها بخشى قابل ملاحظه از حجم آنها را ويژه خود كرده اند، ۲ بلكه بهانه نگارش كتاب هايى مستقل و حجيم نيز شده اند. ۳
1.عضو هيئت علمى دانشگاه كاشان.
2.براى نمونه، بخش عمده جلد ۹۰ و نيز سرتاسر جلدهاى ۹۱ و ۹۲ از كتاب بحارالأنوار (چاپ بيروت)، به ادعيه و اذكار و مباحث جانبى مربوط به آنها اختصاص يافته است.
3.كتاب هاى مصباح المتهجّد، عدة الداعى، مفتاح الفلاح، البلد الامين، زادالمعاد و ... نوشته، به ترتيب، شيخ طوسى، ابن فهد حلى، شيخ بهايى، كفعمى، محمّدباقر مجلسى و ... از اين قبيل اند.
همچنين، گفتنى است، گردآورى كتاب هايى در موضوع ذكر و دعا، بخش عمده آثار به جا مانده از برخى دانشمندان شيعه، مانند سيد بن طاووس، را ويژه خود كرده است.
