احتمال شماره1 باشيم!
از قضا، برخى منابع ـ كه اين دعا را گزارش كرده اند ـ «كان» را در متن و «كانت» را به عنوان نسخه بدل در حاشيه يا در پاورقى آورده اند ^۱ و برخى ديگر، «كانت» را در متن و بدون نسخه بدل ^۲ و يا با آوردن «كان» در پاورقى، ^۳ درج كرده اند!
پيش تر هم گفتيم كه «علت متنى» همه جا به اعتبار حديث آسيب نمى رساند و مى توان نارسايى پيش آمده را كنارى زد و كار آن را به سامان رساند (مقدمه شماره1). به همين دليل، حذف ضمير شأن، به عنوان اسم «أنَّ»، در فقره «و أشهد أنَّ بعلىّ بن أبى طالب ... يسعد اللّه من يسعد»، ^۴ دشوارى چندان جدى اى نيست و قابل حمل بر لغزش ناقلان حديث يا نويسندگان آن است، نه آن كه امام معصوم عليه السلام از اين نكته، غافل بوده است؛ نكته اى كه براى هر كس كه عرب زبان باشد، به خوبى قابل فهم و آشكار است!
در اينجا، ناگفته پيداست، از يك سو، چون دعاى كميل، محصول املاى امام على عليه السلام و جايگاه آن جناب در عرصه هاى فصاحت و بلاغت، بى بديل و بى نياز از داد سخن دادن است (مقدمه شماره2)، بى گمان، نارسايى ياد شده، نه به آن حضرت بازمى گردد و نه به راوى نامدارش، كميل بن زياد نخعى كه سخن آن بزرگوار را نوشت؛ بى آن كه در اين مسير، به قوت حفظ و نيروى ياد خود، دل خوش دارد و بدان اعتماد كند؛ ^۵ چنان كه رجاليان اهل سنّت نيز او را به وثاقت و ديگر كمالات اخلاقى، ستوده اند. ^۶
از سوى ديگر، با توجه به فضاى «سجعِ» حاكم بر عبارت پردازى هاى اين دعاى شريف (مقدمه شماره3)، بايد نارسايى يادشده به گونه اى سامان يابد و تركيبى برگزيده شود كه با رعايت سجع و بركنار ماندن اين فقره دعا از نازيبايى، همراه و با شخصيت ارجمند و بى همتاى امام على عليه السلام در ميدان سخنورى بليغ و خلق معانى عميق، متناسب باشد (مقدمه شماره2).
بدين ترتيب، بايد گفت در ميان سه احتمال پيش گفته براى تركيب فقره مورد بحث، تنها احتمال شماره 2 ـ كه دغدغه هاى اخيرا يادشده را نيز رعايت مى كند ـ پذيرفتنى است. بى گمان، عبارت اصلى بخش دوم اين فقره، «و ما كانت لأحد مقرّا و مقاما»، با حذف «فيها»، بوده است و بعدها لغزش نسخه برداران و راويان اين دعاى شريف، واژه «كانت» را دستخوش تغيير به «كان» كرده و سپس، با پيش آمدن مشكل عدم رابط ميان دو جزاى شرط موجود در اين فقره، جار و مجرور، «فيها»، را