رفتار، در اصطلاح اصوليان، حجّت شمرده نمى شوند؛ زيرا اعتماد بر آنها به لحاظ حجّيت، يعنى منجّزيت و معذّريت، نيست، بلكه به لحاظ انكشاف و تنجّز واقع است. در مورد دوم، گرچه احتمال خلاف هم مى رود؛ ليكن با توجّه به ضعف اين احتمال و مصلحت اقدام و هم اين كه ضرر مربوط به خودشان است، با مسئوليت خود بدان عمل مى كنند؛ امّا ملاك هاى حجّيت اصولى خبر در سيره و وجوه موجب اعتماد بر آن در عرف عقلا، عبارت اند از:

الف. اطمينان به خبر

نوع مردم، علاوه بر علم و قطع، بر اطمينان نيز ـ كه موسوم به علم عرفى است ـ اعتماد مى كنند. اطمينان در اين اصطلاح، عبارت است از آگاهى و اعتقادى كه احتمال خلاف در آن به حدّى ضعيف باشد كه عرف با نگرش عادى و غير دقيق خود يا آن را نمى بينند و يا اگر ببينند، چندان ضعيف است كه بدان توجّهى نمى كنند؛ گرچه اگر به آن احتمال ضعيف توجّه داده شوند، تا حدودى ابراز ترديد مى كنند.
ممكن است برخى بپندارند كه فرقى ميان دو اصطلاح اطمينان و وثوق نيست، ليكن توضيحات داده شده، تفاوت آن دو را آشكار مى كند. به علاوه، اصوليان آيات و رواياتى را كه ارشاد به پيروى از علم مى كند، شامل اطمينان، يعنى علم عرفى، مى دانند. حال آن كه درباره اماراتِ موجب وثوق، به دلايل تعبّدى يا ارتكازىِ مورد امضاى شرع مطهَّر تكيه مى كنند؛ چنان كه توضيحش ذيلاً مى آيد.

ب. وثوق نوعى به خبر

در امور بيرون از مسئوليت شخصى محض ـ كه خود را در مقابل كسى پاسخ گو مى بينند ـ معمولاً به خبر واحد و ديگر دلايل و امارات مورد وثوق و اعتماد براى متعارف مردم تكيه مى كنند.
نكته مهم در اينجا اين است كه وثوق به خبر، نقطه اتّكاى عُقَلاست؛ ليكن ميزان وثوق و اعتماد در هر جايى، بسته به ميزان اهمّيت آن و خطرات و خسارات احتمالى اش است. وثاقت مخبِر را نيز يكى از راه هاى پيدايش وثوق به خبرش مى شمارند. از اين رو، اگر تُهَمه يعنى جهتى منافى وثوق در ميان باشد، به خبر شخص ثقه نيز اعتماد نمى كنند. بر عكس، اگر احتمال و انگيزه كذب كمتر باشد، به خبر حَسَن، يعنى كسى كه بد آدمى به نظر نمى آيد، نيز اعتماد مى كنند؛ بلكه اگر احتمال و انگيزه كذب ضعيف باشد، خبر افراد عادى و كمتر از آن را نيز مى پذيرند.

گونه هاى وثوق نوعى به خبر

اين امر قابل تقسيم بر دو گونه است: 1. وثوق نوعى به شخص خبر، 2. وثوق نوعى به نوع خبر.
وثوق نوعى به شخص خبر در بالا توضيح داده شد؛ زيرا معمولاً در هر جا كه خبر موثوق الصدور را حجّت مى شمارند، با همين نگاه، آن را معتبر مى دانند.

توضيحى در باره «وثوق نوعى به نوع خبر»

عرف عُقَلا در مواردى علاوه بر خبر موثوق به ـ كه ملاك حجّيتش «وثوق نوعى به شخص خبر» است ـ گاهى خبر را با ملاك «وثوق نوعى به نوع خبر» حجّت مى شمارند؛ يعنى به آن با ديد اماره