باشد، به خبر كسانى كه افراد بدى به نظر نمى آيند، نيز اعتماد مى كنند. اين سيره در مقام تطبيق، بر گونه هاى احاديث، بر خبر «حَسَن» منطبق مى شود.
همچنين، از بيان بالا روشن شد كه مفهوم وثاقت در سيره، اعمّ از معناى اصطلاحى رجالى است. از اين رو، مشهور عالمان در تطبيق اين سيره بر شريعت، علاوه بر خبر صحيح، خبر موثّق و حسَن را نيز حجّت مى شمارند. ^۱
مرحوم آية اللّه خويى در باره اين سيره و تقرير آن از سوى شارع، مى گويد:
العمدة في دليل حجّية الخبر هي سيرة العقلاء الممضاة عند الشارع ... و مقتضى السيرة حجّية الصحيحة و الحسنة و الموثّقة؛ فإنّها قائمة على العمل بهذه الأقسام الثلاثة. فإذا بلغ أمر المولى إلى عبده بنقل عادل أو بنقل إمامي ممدوح لم يظهر فسقه، و لا عدالته، أو بنقل ثقة غير إمامي، لا يكون العبد معذورا في مخالفة أمر المولى، في نظر العقلاء. ^۲

ب. وجه توسعه تعبّدى خبر حسَن

از آنچه در اصل حجّيت خبر حسن و ثقه، و در وجه توسعه تعبّدى خبر ثقه گذشت، وجه توسعه تعبّدى خبر حسن نيز روشن مى شود.

5 ـ 3 ـ 2. حكم الحاق خبر موثّق به صحيح

الف. وجه حجّيت خبر موثّق

با بيانى كه در مباحث پيشين، بويژه در بحث از خبر حسَن گذشت، وجه حجّيت خبر موثّق نيز روشن مى گردد؛ زيرا بر اساس سيره، در حجّيت خبر موثوق الصدور، نوع مردم اگر از افراد متشخّص و قابل اعتماد ـ كه معمولاً پرهيز از دروغ دارند ـ خبرى بشنوند، بدان اعتماد مى كنند و فرق چندانى بين اين كه مخبِر خودى باشد يا از طوايف و دستجات ديگر نمى گذارند. اين سيره، از ميان گونه هاى احاديث، بر خبر موثّق منطبق مى شود.
اگر وثوق شخصى يا نوعى به صدور خبر عامّى حاصل گردد، قابل اعتماد خواهد بود؛ زيرا در بحث «اعتماد بر خبر واحد در سيره عُقَلا» از فصل يكم، گذشت كه اگر وثوق شخصى يا نوعى به صدق خبرى پيدا شود، بر اساس سيره و به مفاد آيه نبأ ـ كه حكم به تبيّن فرمود ـ حجّت خواهد بود؛ زيرا با فرض تبيّن و احراز وثوق به صدق خبر فاسق، يا مجهول، اگر عمل به آن جايز نباشد، فرمان به تبيّن لغو خواهد بود. به علاوه، سيره اصحاب بر عمل به اخبار مخالفان متحرّز از كذب است؛ بلكه اساسا سيره علماى فريقين بر عمل به اخبار افراد مخالف مذهب است؛ به شرط اثبات تحرّز از كذب در حديث و خبر.