مجال تنگ، منتفى مى شمارد؛ زيرا امرى كه سيره عُقَلا بر آن جارى باشد و شارع مقدّس نيز بدان نظر مساعد داشته باشد، اجمالاً به امضا و تقرير آن و يا به امضاى توأم با اصلاح و تكميل آن بسنده مى كند. ديگر تعبّد محض در آن جايى نخواهد داشت. ^۱

3. حجّيت خبر از باب سيره

جارى بودن سيره عُقَلا در اعتماد بر خبر واحد، از بديهيات است. ملاك اعتبار خبر در سيره نيز پيدايش وثوق و اعتماد عقلايى به صدق مفاد خبر است؛ و تا چنين اعتمادى پيدا نشود، خبر معتبر شمرده نمى شود. بنابراين اعتبار خبر، نفيا و اثباتا، منوط به حصول وثوق و اعتماد است؛ خواه مُخبر خود مورد وثوق باشد يا نباشد. دامنه اعتبار خبر در عرف عُقَلا كاستى هايى دارد كه ذيلاً بيان مى گردد.

4. حجّيت از باب توسعه تعبّدى سيره

چون عرف عقلا اين مبنا را براى تأمين نيازها و بر اساس مبادى اعتبارى خود بنا نهاد، اين مبنا قاصر از تأمين تمامى محورهاى مورد نياز و عنايت در حوزه شريعت است؛ زيرا اين حوزه را ويژگى هايى است كه اجمالاً بر اساس آن ممكن است محدوده اعتبار عرفى را اصلاح و تضييق نمايد و يا تكميل و توسعه بخشد. اين مقاله روشن خواهد ساخت كه در دامنه اعتبار عقلايى خبر تعبّدا توسعه داده شده است؛ بى آن كه هيچ تضييقى در آن صورت گرفته باشد.
به عنوان مثال، بر اساس سيره، در فرض تعارض دو خبر، اگر احتمال صحّت يكى در حدّى باشد كه وثوق به صدور خبر ديگر را از بين ببرد، هر دو خبر، نامعتبر خواهند بود و وثاقت يا اَوثق بودن مخبر، در يكى يا هر دو، به خبرش اعتبار نمى بخشد، ولى بر اساس روايات معتبر، حكم به ترجيح يكى بر ديگرى مى شود. نيز در دليل سيره هيچ يك از خبرين متعادلين، حايز ملاك اعتبار و حجّيت
نيستند؛ ولى بر پايه روايات معتبر، حكم به تخيير اصولى ميان آن دو مى گردد. چنين اعتبارى در دامنه حجّيت عقلايى معمول نيست. بى شكّ تنها توسعه تعبّدى در دامنه حجّيت است كه به اين اخبار اعتبار مى بخشد.
بنابراين بايد گفت: افزون بر مقدار مورد اعتماد از خبر در سيره، هرگاه توسعه اى تعبّدى در دايره اعتبار خبر احراز گردد، نظريه «توسعه تعبّدى سيره در حجيّت خبر» در همان حدّ اثبات خواهد شد. به عبارت ديگر، هرگاه شارع در حوزه تشريع فراتر از اعتبار عُقَلايى عامّ، اعتبارى به خبر ببخشد، آن اعتبار محترم و براى احراز تعبّدى خبر و لزوم ترتيب اثر عملى بر آن كافى خواهد بود.

پيشينه نظريه

طبيعى است كه پيشينه عناصر بنيادين نظريه، به دوره صدور نصوص دينى برگردد. در سيره علمى