نظريه توسعه تعبّدى سيره عُقَلا در حجّيت خبر واحد - صفحه 97

ذكر آنها و بحث از وجه دلالتشان نيست و به همين اشاره و ارجاع بسنده مى كنيم.

5 ـ 1. دلالت سنّت بر تقرير سيره و حجّيت خبر

چون نوع تلقّى معصومان عليهم السلام و برخوردشان با خبر واحد، در تصوير ماهيت بحث ـ كه مركز ثقلش در مباحث فصل دوم مقاله است ـ نقش تعيين كننده دارد، به نقل و بررسىِ دستجاتى از آنها مى پردازيم:

دسته نخست

رواياتى كه علاوه بر وضوح دلالتشان، به تنهايى يا به ضميمه ديگر روايات، قطع يا اطمينان به صدور از معصومان عليهم السلام مى آورند؛ مانند:
محمد بن عبداللّه ومحمد بن يحيى جميعا، عن عبداللّه بن جعفر الحميري قال: اجتمعتُ أنا والشيخ أبوعمرو رحمه اللّه عند أحمد بن إسحاق، فغمزني أحمد بن إسحاق أن أسأله عن الخلف، فقلتُ له: يا أباعمرو إنّي اريد أن أسألك عن شيء، وما أنا بشاكّ ... ولكن ليطمئن قلبي، وقد أخبرني أبوعلي أحمد بن إسحاق، عن أبيالحسن عليه السلام ، قال: سألتُه وقلت: من اُعامل أو عمّن آخذ، وقولَ من أقبل؟ فقال له: العمري ثقتي فما أدّى إليك عنّي فعنّي يؤدّي، وما قال لك عنّي فعنّي يقول، فاسمع له و أطع، فإنّه الثقة المأمون، وأخبرني أبوعلي أنّه سأل أبامحمد عليه السلام عن مثل ذلك، فقال له: العمري وابنه ثقتان، فما أدّيا إليك عنّي فعنّي يؤدّيان، وما قالا لك فعنّي يقولان، فاسمع لهما وأطعمها فإنّهما الثقتان المأمونان، فهذا قول إمامين قد مضيا فيك. قال: فخرّ أبوعمرو ساجدا وبكى ثمّ قال: سل حاجتك فقلت له: أنت رأيت الخلفَ من بعد أبيمحمّد عليه السلام فقال: إي واللّه ! ...».۱
اين حديث در دو جهت سند و دلالت بررسى مى شود:

سند حديث

اين روايت از نظر سند هم صحيح اعلايى است و هم «عالى السند»؛ امّا علوّ سندش بدين جهت كه با واسطه كم نقل شده است. رجال اِسناد كلينى عبارت است از: 1. محمد بن عبداللّه حميرى و محمد بن يحيى جميعا، 2. عن عبداللّه بن جعفر حميري، 3. احمد بن اسحاق.
امّا اين كه صحيح اعلايى است، بدين جهت است كه مصدر روايت كتاب شريف الكافى است؛ كتابى كه از كلينى به تواتر به ما رسيده، و كتابى در اسلام، در ضبط و دقّت در حدّ اين كتاب تدوين نيافته است. به علاوه، در راويان كتاب نيز، كلينى خود در قلّه وثاقت و ضبط و آگاهى در حديث قرار دارد. او حديث را از دو نفر از مشايخ خود، يعنى محمّد بن يحيى عطّار و محمّد بن عبد اللّه حميرى، نقل مى كند و آن دو در اوج وثاقت اند تا جايى كه حتّى برخى رجاليان داراى افراط در جرحِ راويان نيز كمترين مناقشه اى در باره آنان ننمودند.
آن دو از احمد بن اسحاق قمى نقل مى كنند و او از فُقَها و ثقات در حديث و چهره هاى ممتاز زمان خود و وكيل امام عسكرى عليه السلام در شهر مهمّ قم است. و امّا عثمان بن سعيد عَمرى جلالت شأن

1.الكافى، ج۱، ص۳۲۹، ح۱. خود كلينى و صدوق آن را با اسناد ديگر نيز روايت نمودند.

صفحه از 116