سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ» ¹ را شاهد مى آورد. ²

5 ـ 2. گردآورى احاديث در يك موضوع

از نگاه اماميه، سنت دامنه اى به وسعت آغاز رسالت تا پايان غيبت صغرا دارد ـ كه حدود 320 سال است ـ، اما همواره سرچشمه آن يكى بوده و به زلال وحى بازگشت دارد و قرآن بر اين مطلب صحه گذارده است؛ آنجا كه فرمايد: «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْىٌ يُوحَى».^۳
و اين وحى بيانى عهده دار تبيين قرآن و رفع ابهام و اجمال از آن و عرضه مفاهيمش به مقتضاى زمان گرديد. پس رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلمدر زمان حيات خود، رسالت تبيين و تفسير كتاب الهى را در كنار رسالت ابلاغ آن بر عهده داشتند و با توجه به درك عمومى جامعه و بر اساس نيازها و خواست جامعه آن روز، به تبيين آيات الهى پرداختند، اما قرآن ختم كتب و اسلام ختم اديان و رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم ختم رسل بود و اين مقدار تبيين قرآن براى نسل هاى بعد كافى نبود. از طرف ديگر، جامعه آن روز بيش از آن را بر نمى تابيد. پس رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلمدر تربيت وصى كوشيد تا ميراث قرآن و بار سنگين مرجعيت فكرى و دينى جامعه را بر دوش او گذارد و سپس بارها و بارها در گوش زمان فرياد برآورد و او را به مردم شناساند كه: «انى تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه و عترتى». ^۴ آن گاه، با خاطرى آسوده به ملأ اعلى پيوست و در جوار حق آسود و سيد الوصيين حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام ، همگام و همراه هميشگى رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم ـ كه در دامان رسالت و زلال وحى باليدن گرفته بود ـ در تبيين كلام الهى و حفظ سنت رسول صلى الله عليه و آله وسلم و حركت بر وفق آن تلاش نمود و هماره مردم را امر به پرسش مى فرمود كه: «سلونى قبل ان تفقدونى». ^۵
بدين سان، بار امانت الهى بعد از حضرتش، به امام حسن عليه السلام و بعد، به امام حسين عليه السلام و نه فرزند از نسل او سپرده شد كه هر يك، در سايه حجت قبلى، تعليم ديده، بر خط او سير كرد و در سايه مقتضيات زمان به عرضه معارفى از دين ـ كه در كتاب وحى مكتوب بود ـ پرداخت و بر اين اصل ـ كه اسلام پاسخگوى نياز بشر در طول دوران است ـ پاى فشرد.
از اين رو، گستره سنت از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلمتا امام زمان ـ عجل اللّه تعالى فرجه الشريف ـ گستره اى طولى است و مى توانيم آنچه را كه از ائمه معصوم عليهم السلام مى شنويم، بر گفتار رسول صلى الله عليه و آله وسلماطلاق كنيم؛ بدون آن كه نسخ يا تشريع اتفاق افتاده باشد و ايشان خود، به اين امر گواهى داده اند. علاوه بر اين، همان طور كه در باب آيات قرآنى قاعده «ان بعضه يفسر بعضا» صادق است، در باب سنت نيز اين گفته و قاعده صادق است و شارح نيز به اين نكته اشاره اى دارد. ^۶ البته با توجه به فراز و نشيب هايى كه حديث سپرى كرده است و حوادثى كه از سر گذرانده است، ضرورت نگاه جامع به احاديث افزون