قالب اشكال مختلفى خود را بروز داده است. گاه، در قالب بيان اقوال و نظريات مختلف است و ديگر گاه، بيان وجوه احتمالى متبادر به ذهن و يا بررسى دلالت هاى مختلف الفاظ و مفاهيم، يا طرح ايراد فرضى و پاسخ به آن است. علامه شعرانى درباره اين ويژگى شارح مى گويد:
گاهى هدف، بيان مذهب حق از بين مذاهب موجود است كه اين وظيفه علماست كه محل نزاع را مشخص كرده و قول حق را با برهان و دليل بيان كنند و گاه، غرض بيان مفاهيم احاديث است و بيان آنچه كه موهم تناقض در آن است كه وظيفه محدثين است و شارح، مسلك اول را پيموده است. ^۱
اما مى توان گفت كه شارح بين دو طريق را جمع نموده است؛ يعنى هم محلّ نزاع را مشخص كرده و قول حق را با برهان يادآور مى شود و هم از بيان مفاهيم احاديث غفلت نكرده است. او آنجا كه قولى را در تبيين مفهوم حديث سراغ داشته باشد، در صورت تناسب و به جهت باز كردن بيشتر بحث، ذكر مى كند ^۲ و به دلالت هاى كلام توجه دارد ^۳ و از تبيين معنا در سايه بررسى زواياى مختلف مفهوم و بيان وجوه احتمالى غفلت نكرده است؛ چنان كه ذيل عبارت «چون ايشان درباره آن به امر من رسيدند» مى گويد كه محتمل، وجوه چندى است و پنج وجه را ذكر مى كند؛ ^۴ همان طور كه درباره عبارت «همچنان كه دانشمندان به شما آن را آموختند»، چهار وجه را بيان مى كند. ^۵
او در بررسى از معناى «قول، بدون عمل ارزش ندارد»، ابتدا وجه معنا را ذكر مى كند و بعد، در هر دو وجه اشكال وارد كرده و آنها را رد مى كند و مى گويد به اين اشكال، به سه وجه جواب داده اند و هر سه وجه را بيان مى كند و سپس به آنها اشكال وارد ساخته و در پايان، به معناى درست از عبارت اشاره مى كند. ^۶ رد معناهاى متبادر به ذهن ـ كه بعيد مى نمايد ـ يكى از راه هاى وصول به معناى مراد يا تبيين بيشتر معناست. و شارح، در شرح عبارات «سپس جهل را آفريد» ^۷ و «سلامت و ضد آن ابتلا» ^۸ از اين روش سود جسته است.
بيان مثال هاى ملموس ^۹ و ضرب المثل هاى رايج ^۱۰ از ديگر ابزارهايى است كه جهت تقريب مفاهيم به ذهن به خدمت گرفته شده اند و از آنجا كه زبان نظم، گاهى اثرگذارتر و گوياتر از نثر است: شارح آن را نيز دستاويزى در تبيين مفهوم قرار داده است ^۱۱ و در شرح برخى احاديث، فوايد و نتايج آن را بيان نموده است؛ چنان كه پس از شرح حديث چهارم، از باب «ثواب دانشمند و دانشجو»، به بيان فوايد و نكات حديث مى پردازد و چهار فايده را ذكر مى كند. ^۱۲ يا پس از تبيين معناى حديث