موضوع تمامى عناوين مثبت و ممدوح، يك كتاب روايى شكل گرفته است. هر چند عناوينى مربوط به مسلمان (المسلم)، مكارم الأخلاق، النَّفس، المعاشرة، المحبة، التجمل والمرؤة ۱ از تأليفات بيشترى برخوردارند.
3. تك نگارى كلامى
از نيمه دوم قرن اول، گروه هاى متعدد كلامى، يكى پس از ديگرى، تولد يافتند. ظهور اين گروه ها معمولاً پس از حوادث و وقايع گوناگون رخ مى داد. امامان به مبارزه با هرگونه افكار انحرافى پرداختند. راويان ومحدثان نيز فرصت را غنيمت شمرده وبه ثبت و ضبط بيانات كلامى و مناظرات معصومان عليهم السلاممى پرداختند. ره آورد اين تلاش ارزشمند، نگارش ده ها عنوان كتاب كلامى گرديد.
برخى عناوين مشترك در تك نگارى هاى كلامى عبارت اند از: كتاب هايى با موضوعات اصول دين، كتاب هاى ردّيه و ... .
به عنوان نمونه، سهل بن زياد، على بن احمد كوفى، محمد بن ابى عمير، هشام بن حكم، محمد بن حسين زيّات هر يك كتابى با عنوان التوحيد نگاشته اند. گفتنى است كه تنها در كتاب رجال النجاشى 73 كتاب در موضوع توحيد از نويسندگان سه قرن اول گزارش شده است. ۲
همچنين، بر اساس آمارى كه يكى از محققان ارائه كرده است، ۳ فقط در كتاب رجال النجاشى 99 كتاب را مصنفان و محدثان شيعى در سه قرن نخست به موضوع امامت اختصاص داده اند كه بخش مهمى از اين شمارگان، كتاب هاى روايى اصحاب است. گروهى از افرادى كه كتابى با عنوان الامامة نگاشته اند، عبارت اند از: على بن اسماعيل التمار، عبداللّه بن جعفر الحميرى، سعد بن عبداللّه اشعرى، هشام بن حكم، يونس بن عبدالرحمن، فضل بن شاذان، عبداللّه بن مسكان و ... .
پ. الكتب الثلاثين
آخرين سبكى كه در مرحله نخست تدوين بنا نهاده شد، «الكتب الثلاثين» است كه توسط چند تن از معاريف اصحاب امام رضا عليه السلام گسترش يافت. صاحبان اين نوع كتاب ها سعى مى كردند تا احاديث را در سى موضوع (بيشتر فقهى) از اصول و يا راويان طبقه قبل جمع آورى نمايند.
اولين كسانى كه به طور گسترده به موضوعى نمودن «اصل ها» اقدام كردند، حسن و حسين بن سعيد اهوازى كوفي بودند. آنها سى كتاب را در سى موضوع نگاشتند. ايشان اولين كسانى هستند كه زمينه هاى «جوامع نويسى» را در شيعه فراهم كردند. ابداع اين سبك، اگرچه كارى اشتراكى است، اما
1.به عنوان نمونه، كسانى كه با عنوان «التجمل» «المرؤة» و يا «التجمل والمرؤة» نگارش مستقلى دارند، عبارت اند از: صدقة بن بندار قمى، على بن مهزيار، محمد بن اورمه قمى، محمد بن عيسى بن عبيد بن يقطين، محمد بن الحسن بن مثنى، اسماعيل بن محمد مخزومى، احمد بن محمد قمى، قاسم بن حسن بن على بن يقطين، حسين بن سعيد اهوازى، محمد بن الحسن الصفار و معلى بن محمد بصرى.
2.ر. ك: رجال النجاشى، ص۳۷۸ ـ ۳۸۳.
3.همان، ص۳۸۵ ـ ۳۹۲.