الرسالة المستطرفة معجم را اين گونه تعريف كرده است:
كتب المعاجم؛ جمع معجم وهو فى اصطلاحهم ماتذكر فيه الاحاديث على ترتيب الصحابة أو الشيوخ أو البلدان أو غير ذلك والغالب ان يكونوا على حروف الهجاء. ^۱
معاجم سه گانه ابوالقاسم سليمان بن احمد طبرانى (م 360ق) از مشهورترين معاجم است. او در المعجم الصغير و المعجم الاوسط احاديث را براساس نامِ استادان حديثش منظم كرده و در المعجم الكبير مسندهاى صحابه را به ترتيب حروف الفباى نام آنان دربر گردآورده است. گفتنى است كه معاجم از جهات متعددى شبيه به مسانيد است.

3 ـ 2. دوره ارزش گذارى و گزينش

هم افق بودن انديشه هاى عالمان سنى با حاكمان خويش از سويى و گستردگى كمّى جمعيت ايشان سبب گرديد تا سبك هاى متعددى در طول و عرض يكديگر هر روز نمايان شوند. قرن هاى سوم تا پنجم، قرن هاى پيدايش بسيارى از سبك هاى مهم و اساسى سنيان است.
محدثان و نويسندگان، در اين دوران، بيشتر به جدا سازى احاديث صحيح از غير صحيح، احاديث نبوى از غير نبوى و فقهى از غير فقهى اهتمام ورزيدند. از اين رو، اين مرحله را مى توان مرحله «ارزش گذارى» و «گزينش» ناميد.

ص. صحاح نگارى و سنن نويسى

در نيمه دوم اين مرحله ـ كه از اويل قرن سوم آغاز مى گردد ـ به مهم ترين مرحله ابداعى سبك ها برمى خوريم؛ چرا كه سبك ها از حالت هاى شكلى و ساده بيرون آمده و بسيارى از نگارش ها بر محور محتوا پديد آمد.
در اين دوران، به همت كسانى همچون بخارى (م 256ق)، مسلم (م 261ق)، ابوداوود (م 275ق)، ابن ماجه (م 273ق)، ترمذى (م 279ق) و نسايى (م 303ق) مهم ترين كتاب هاى حديثى نمودار شد و ايشان تنها به تتبع و جمع آورى و يا صرفا موضوع بندى نپرداخته، بلكه با مبانى ويژه خويش، اقدام به پالايش و گزينش احاديث صحيح كرده اند.
دو سبك مهم «صحاح نگارى» و «سنن نويسى» حاصل تلاش حديث پژوهان اين دوره است . مؤلّفان صحاح (جمعِ صحيح)، ابتدا مبناى خويش را براى صحّت حديث در نظر مى گرفتند و سپس احاديث را مطابق با همان مبناى خويش گزينش و مُبوَّب مى نمودند. مشهورترين و معتبرترين كتاب هاى سنيان «صحاح» است و در ميان مجموعه كتاب هاى صحاح، صحيح البخارى و صحيح مسلم، مشهور به صحيحين، مهم ترين كتاب هاى حديثى ايشان است.
سنن نويسان هم سعى مى كردند مجموعه اى از احاديث فقهى را به ترتيب ابواب فقهى تنظيم