اطمينان، حجّت دانست.
با در نظر گرفتن اين مقدمات، براى صحيحه ابان، چه اعتبارى باقى مى ماند و امثال شيخ انصارى ـ كه وثوق و اطمينان را شرط حجيت خبر واحد مى دانند ـ چگونه مى توانند از اعتبار اين روايت دفاع كنند؟ آيا واقعا مضمون اين صحيحه، براى عقلا اطمينان آور است و آيا درباره مفاد آن، احتمال خلاف، در نزد عقلا، غير قابل اعتناست؟
پاسخ به اين سؤال بدوا منفى است؛ ولى اگر توجه داشته باشيم كه مضمون اين صحيحه در روايات ديگر نيز وارد شده و مجموعه اين روايات، «اطمينان آور» است، مى توان صحيحه ابان را پذيرفت. از اين رو، هيچ يك از منكران حجيت خبر واحد، مانند سيد مرتضى و ابن ادريس، در اعتبار اين حكم ترديدى نداشته اند، و حتى شيخ مفيد چنين مضمونى را «متواتر» مى داند:
بذلك ثبتت السنة عن نبى الهدى صلى الله عليه و آله وسلم و به تواترت الاخبار عن الائمة من آله عليهم السلام. ^۱
به علاوه، اين حكم در قرن اوّل در ميان مسلمانان، از وضوح و تسالم برخوردار بوده است تا جايى كه ابن قدامه، پس از آن كه عده اى از فقهاى عامه را در توافق بر اين حكم نام مى برد، آن را در بين صحابه «اجماعى» مى داند:
هذه مقتضى سنة رسول اللّه صلى الله عليه و آله وسلم و لانه اجماع الصحابة. ^۲
و بر اساس همين شواهد بيرونى و مؤيدات خارجى است كه صحيحه ابان، به عنوان روايتى كه موجب اطمينان و وثوق است، شناخته مى شود.

كتابنامه

ـ اجود التقريرات، سيد ابوالقاسم خويى (تقريرات آية اللّه نايينى)، قم: مكتبة المصطفوى، بى تا.
ـ الارشاد، شيخ مفيد، قم: مكتبة بصيرتى، بى تا.
ـ اصول الفقه، محمد رضا المظفر، تهران: انتشارات المعارف الاسلاميه، بى تا.
ـ اوثق الوسائل، ميرزا موسى تبريزى، قم: انتشارات كتبى نجفى، 1397ق.
ـ بحرالفوائد، ميزرا حسن آشتيانى، قم: مكتبة آية اللّه مرعشى نجفى، 1403ق.
ـ بحوث فى علم الاصول، سيد محمود هاشمى (تقريرات شهيد آية اللّه صدر)، قم: دائرة المعارف فقه، 1416ق.
ـ تاريخ التشريع الاسلامى، منّاع القطّان، رياض: مكتبة المعارف، 1417ق.
ـ التهذيب، شيخ طوسى، تهران: دارالكتب الاسلاميه، 1390ق.
ـ جامع احاديث الشيعة، اسماعيل معزى، قم: المؤلف، 1371ق.
ـ حاشية فرائد الاصول، آخوند خراسانى، قم: مكتبة بصيرتى، بى تا.