سوى مخالفان و معاندان اسلام به عنوان وسيله اى براى تضعيف دين و آموزه هاى نبوى و به سخره گرفتن آنها، مورد سوء استفاده قرار گرفته است.
در اين مقاله ضمن بررسى منابع حديثى اهل سنّت و شيعه ـ كه اين حديث در آنها ذكر شده ـ و نيز چگونگى استفاده فقيهان از آن، براى اثبات حليت مردار حيوان فاقد نفس سائله (خون جهنده) ديدگاه هاى مختلف را در تحليل حديث ذباب بررسى مى كنيم.
در برخى از روايات، به جاى «اناء أحدكم»، «شراب أحدكم؛ ۱ نوشيدنى شما» و در برخى ديگر، «اذا وقع فى الطعام» ۲ آمده است. در برخى ديگر، به جاى «فليغمسه؛ آن را شناور سازد» واژه «فاملقوه» ۳ يا «فيمقله» ۴ يا «فليغمسه» ۵ آمده است. در شمارى ديگر، پس از اين جمله، عبارت «ثم ليطرحه؛ ۶ آن گاه، مگس را دور بريزد» يا «ثم لينزعه؛ ۷ مگس را از غذا جدا سازد» آمده است؛ چنان كه در برخى ديگر از رواياتِ نخست از شفابخشى يك بال مگس و سَم دار بودن بال ديگر ۸ و در برخى ديگر، اين ترتيبْ عكس شده است ۹ و در برخى از روايات، از يك بال مگس با عنوان شفا يا دوا و از ديگرى با عنوان سمّ يا درد ياد شده است. ۱۰ به رغم اين تفاوت ها ـ كه مى تواند نشانگر راهيافت نقل به معنا در هنگام نقل حديث باشد ـ در هيچ روايتى، جز موردى محدود تبيين نشده كه كدام بال مگس شفابخش و كدام سمّ دار است. ۱۱
يك. منابع حديث
حديث ذباب در منابع شيعه
براساس فحص نگارنده، حديث ذباب در هيچ يك از منابع اصيل حديثى شيعه انعكاس نيافته است. فضل بن شاذان (م 290ق) نخستين كسى است كه اين حديث را با اين مضمون نقل كرده است:
اذا وقع الذباب فى أناء احدكم فاملقوه، فان فى أحد جناحيه سما و فى الآخرة شفاء. ۱۲
ابن سابور زيات (م 401ق) در طب الائمة عليهم السلام در باب عنوان «فى الذباب»، سه روايت آورده است. ۱۳
1.صحيح البخارى، ج۴، ص۱۰۰.
2.مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۴۴۳.
3.سنن ابى داود، ج۲، ص۲۱۶، مسند احمد بن حنبل، ج۳، ص۲۴.
4.سنن النسائى، ج۷، ص۱۷۸ ۱۷۹.
5.مجمع الزوايد، ج۵، ص۳۸؛ مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۲۴۹.
6.صحيح البخارى، ج۷، ص۳۳.
7.همان، ص۱۰۰.
8.همان، ص۳۳.
9.همان، ج۴، ص۱۰۰.
10.مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۲۴۹، ۲۹۳، ۳۵۵.
11.فتح البارى، ج۴، ص۲۱۳.
12.الايضاح، ص۵۳۳.
13.طب الائمة عليهم السلام، ص۱۰۶ ۱۰۷.
