حديث ذباب: آموزه‏اى طبى يا حديثى مجعول - صفحه 60

روايت نخست، همان است كه محل بحث و گفتگوى ماست. در روايت دوم و سوم از نقش مگس در دور ساختن جذام از مردم سخن به ميان آمده است. ويژگى قابل توجه اين سه روايت، آن است كه از زبان امام باقر عليه السلام نقل شده است؛ البته با اين تفاوت كه روايت نخست را آن حضرت از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلمنقل كرده است.
طبرسى(م 548 ق)، ۱ ابن ابى جمهور احسايى(م 880 ق) ۲ از ديگر عالمان شيعه اند كه روايت ذباب را، پيش از سده يازدهم ذكر كرده اند.
علامه مجلسى (م 1111 ق) در سه جلد از كتاب بحارالانوار حديث ذباب را آورده است. ۳ در مورد نخست، روايت را از صحيح البخارى نقل كرده است و توضيحات خطابى را در دفاع از حديث به نقل از منابع حديثى اهل سنّت ياد كرده است. ۴
ميرزا حسين نورى (م 1320 ق) به نقل از ابن بسطام در طب الائمة عليهم السلام و عوالى اللئالى ۵ آية اللّه بروجردى (م 1383ق) در جامع احاديث الشيعة ۶ و شيخ على نمازى شاهرودى ۷ (م 1405 ق) از ديگر محدثان شيعه اند كه روايت ذباب را نقل كرده اند.
چنان كه پيداست، اين منابع يا فاقد اصالت يا فاقد قدمت تاريخى اند. به عبارت روشن تر، حديث ذباب در هيچ يك از كتب اربعه، يا كتاب هاى قابل قبول پيش از آن، همچون بصائر الدرجات، النوادر يا كتاب هاى شيخ مفيد، شيخ صدوق و شيخ طوسى ـ كه بنيان گذاران حديث شيعه به شمار مى روند ـ ذكر نشده است. درباره ساير منابع شيعى حديث ذباب نيز بايد گفت كه درباره كتاب عوالى اللئالى و مؤلف آن اختلاف است. علامه مجلسى نيز حديث را به نقل از منابع اهل سنّت ذكر كرده است. منبع مستدرك الوسائل در نقل روايت ذباب، همان است كه در ساير منابع آمده است. با چنين وضعيتى، داورى درباره جامع احاديث الشيعة، بويژه آن كه، غير از جلدهاى اوليه، پس از فوت آية اللّه بروجردى فراهم شد و كتاب مستدرك سفينة البحار چندان دشوار نيست.
صرف نظر از جوامع حديثى، در كتب فقهى شيعه متأثر از روايات پيش گفته، حديث ذباب راه يافته است. فقيهان شيعه در احكام نجاسات، آنجا كه از عدم نجاست مايعات در اثر ملاقات با مردار حيوانات فاقد خون روان، سخن به ميان آورده اند، به دلايلى استناد كرده كه از جمله آنها حديث ذباب است؛ زيرا در اين حديث آمده است كه اگر مگس در ظرف غذايتان افتاد، آن را در غذا شناور سازيد.

1.مكارم الاخلاق، ص۱۵۲.

2.عوالى اللئالى، ج۱، ص۵۸ .

3.بحار الأنوار، ج۶۱، ص۳۱۵ ـ ۳۱۶، ج۳۶، ص۴۷۹، ج۱۰۹، ص۲۵۲ ـ ۲۵۳.

4.همان، ج۶۱، ص۳۱۵ ۳۱۶.

5.مستدرك الوسائل، ج۱۶، ص۳۲۸، ج۱۷، ص۳۶ ـ ۳۷.

6.جامع احاديث الشيعة، ج۲۳، ص۲۲۷.

7.مستدرك سفينة البحار، ج۳، ص۴۲۳ ـ ۴۲۴.

صفحه از 69