حديث ذباب: آموزه‏اى طبى يا حديثى مجعول - صفحه 63

صاحب نظران و محدثان سلف از اعتبار و حجّيت آن دفاع كرده اند. خطابى، ابن حجر عسقلانى، نووى و ... از اين جمله اند.

دو. ديدگاه هاى صاحب نظران در تحليل حديث ذباب

مجموع ديدگاه ها درباره اين حديث در پنج دسته قابل ارائه است:
1. حديث سندا و متنا صحيح است و دستاوردهاى علمى با آن هم صداست.
2. حديث سندا و متنا صحيح است، اما مقصود از آن، بيان شفابخشى بال مگس نيست، بلكه امر معنوى و اخلاقى اراده شده است؛ به اين معنا كه از رهگذر برخورد مؤمن با غذاى آلوده شده به مگس ميزان تواضع يا تكبّر او آشكار مى گردد.
3. درباره متن حديث بايد سكوت كرد؛ زيرا هنوز دستاوردهاى علمى به نتيجه اى در اين باره دست نيافته است.
4. سند حديث صحيح است، اما لزومى ندارد متن آن صحيح و مطابق با واقع باشد؛ زيرا آموزه هاى نبوى در عرصه هاى غيردينى و معنوى فاقد حجيت است.
5. حديث مجعول است و بايد دور ريخته شود.
اينك به شرح اين ديدگاه ها مى پردازيم.

ديدگاه نخست. صحت سندى و متنى حديث ذباب

برخى اين روايت را صحيح دانسته و از مطابقت آن با علم، سخت دفاع كرده اند. عموم صاحب نظران سلف اهل سنّت، همچون ابن قتيبه، ۱ خطابى، ۲ ابن جوزى و ابن قيم ۳ اين روايت را صحيح دانسته اند.
ابن قتيبه معتقد است هركس كار دين را بر مشاهده حمل كند و در فهم نصوص دينى كوشش ننمايد، در ورطه تعطيلى و تكذيب پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم گرفتار خواهد آمد. او با ارائه ديدگاه هاى پزشكان درباره مداواى سم مار يا گوشت آن يا چگونگى مداواى نيش عقرب ها و گاز گرفتگى سگ هار، از شفابخشى بال مگس دفاع كرده است. ۴
از ميان معاصران، دكتر امين رضا، استاد جراح استخوان در دانشگاه اسكندريه در رد شاگردش ـ كه اين روايت را مردود دانسته بود ـ اين چنين از صحت اين روايت دفاع كرده است:
او حق نداشت اين حديث يا هر حديث نبوى ديگر را به خاطر عدم موافقت با دانش امروزين

1.تأويل مختلف الحديث، ص۲۱۳ ـ ۲۱۶.

2.فتح البارى، ج۱۰، ص۲۱۲ ـ ۲۱۴؛ عمدة القارى، ج۲۱، ص۲۹۳ ـ ۲۹۴.

3.الطب النبوى، ص۸۹ .

صفحه از 69