دارد؛ گرچه دليلى براى ردّ تفسير به كار رفته در ترجمه ما وجود ندارد.
9. «إلا آكلة الخَضِر» را به «استثناى مُفرَّق» ^۱ تفسير كرده اند. بجز اين، برخى آن را «اَلا» از ادوات تنبيه هم خوانده اند.
واژه «خَضِر» انواع مشابه ديگرى هم دارد، مثل خُضر، خِضر، خَضيرَة، خُضرَة و خَضراء. تفاسير مختلف بويژه در النهاية ابن اثير، بر اين نكته تأكيد مى ورزند كه منظور از سبزى مورد بحث (: بُقول) گياهان تازه و فراوانى نيست كه در پى باران جلوه مى كنند؛ بلكه تاحدى از نوع گياهى است كه چارپايان چون از شير مى افتند، از آن مى خورند، و باديه نشينان عرب آن را جَنَبَة هم مى گويند. اين اصطلاح، همچنين به حيوانى اطلاق مى شود كه اشتهايش معمولى است. هيچ يك از شروح و تفاسير، نوع حيوان مورد بحث را مشخص نكرده اند، اما ظاهرا در ذهنشان شتر، گاو و گوسفند (دابّة، ماشية، بهيمة الأنعام) بوده است.
«ثلَطة» به نوعى از مدفوع گفته مى شود كه آسان و به صورت ماده اى باريك خارج مى شود.
بجز موضوع شهادت رفتار بدكار در روز قيامت ـ كه به اشكال مختلف تفسيرش كرده اند ـ بندهاى 10 و 11 براى مفسران مشكل خاصى در بر نداشته است.
هر يك از پنج گونه نقل مورد بحث ما، سلسله يكسانى از پنج راوى معتبر در قديمى ترين بخش اِسنادشان دارند. چنان كه پيش تر در بالا ذكر شد، قديمى ترين راوى [ابوسعيد] خُدرى است. پس از او، نخست عطاء بن يسار از موالى ميمونه، آخرين همسر پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم است كه در سن پيرى حوالى سال 720م، درگذشت. ^۲ سپس هلال بن ميمونه، پسر ميمونه از يكى از همسران سابقش، كه به هلال بن على بن اسامه هم مشهور بود (قسطلانى وى را از صغار تابعان مى داند، اما نام وى در الطبقات ابن سعد نيامده است). ^۳ سپس يحيى بن ابى كثير، از موالى [قبيله] طَىّ، كه در بصره زندگى كرد و در 746م، درگذشت. ^۴ و سرانجام، هشام بن ابى عبداللّه الدَستَوائى كه او هم در بصره زندگى مى كرد، و در آنجا محصولات دَستَوا (شهرى در فارس) را مى فروخت. وى به سال 769م، درگذشت. ^۵ با توجه به محل اقامت دو راوى آخر، نخستين دسته از پنج گونه نقل اين روايت با مى توان با عنوان «گروه بصرى» مشخص كرد.