8 . ابن عربى، ابوبكر محمّد بن عبداللّه بن محمّد بن عبداللّه بن احمد معافرى شبيلى (468 ـ 543ق)

او فقيه مالكى و محدث نامدار اندلس است و به همراه پدرش، پس از سقوط عباسيان در سال 484ق، در اوايل سال 485ق، به شرق سفر كرد. نخست، به مصر و سپس شام و در ادامه به بغداد رفت. در اين مدت از اساتيد بزرگ شرق در فقه و حديث بهره گرفت و در سال 495ق، به اندلس بازگشت. گفته اند وى موضع سلفى داشته و همواره مذاهب مختلف كلامى و فيلسوفان را مورد حمله قرار مى داده است. در پذيرش حديث و عمل بدان بسيار سخت گير بود و در اين زمينه از ابن حزم متأثر بوده است. بهره اش از حديث بسيار بود تا آنجا كه اين كثرت برخى را به وى بدگمان كرد. برخى از آثار حديثى او عبارت اند از:
1. عارضة الاحوذى در شرح سنن ترمذى، كه بارها به چاپ رسيده است.
2. القبس در شرح الموطأ مالك، كه در اين سال هاى اخير به چاپ رسيده است. ^۱
در كتاب تراث المغاربة براى وى 23 اثر حديثى معرفى شده است. ^۲ او در انتقال آثار مشرقيان به مغرب نقش بسزايى داشته است. ^۳

القبس فى شرح موطأ ابن انس

يكى از شروح الموطأ مالك كتاب القبس است. اين كتاب تاكنون در دو نوبت، بدين صورت به چاپ رسيده است:
1. تحقيق: دكتر محمد عبداللّه ولد كريم، 3 جلد، بيروت، دار المغرب الاسلامى، 1992م،
2. تحقيق: ايمن نصر الازهرى و علاء ابراهيم الازهرى، بيروت، دارالكتب العلمية، 4 جلد، 1419ق /1998م.

9 . قاضى عياض، ابوالفضل عياض بن موسى بن عياض (476 ـ 544ق)

وى در سبته به دنيا آمد و جهت تكميل دانش در سى سالگى به قرطبه رفت. پس از سه سال، از آنجا به مرسيه در شرق اندلس سفر كرد تا ابوعلى صدفى را ملاقات كند. وى پس از اين رحله علمى به سبته بازگشت و عهده دار منصب قضاوت شد. او بجز سبته در غرناطه نيز عهده دار منصب قضا بود.
وى از مشايخ بسيارى دانش و حديث فراگرفت؛ مانند: ابوعلى الصدفى، عبدالرحمن بن عتاب، ابن رشد، ابوبكر ابن عربى، محمد بن عيسى التميمى والغسانى.
تأليفات قاضى عياض در حديث و فقه و تاريخ و معاجم بسيار است. فهرست آثار حديثى وى از اين قرار است:
1. مشارق الانوار على صحاح الآثار، اين كتاب در دو جلد به چاپ رسيده است،