ابن عبدالبر او را به عنوان كسى كه حديث را به اندلس وارد كرد، معرفى مى كند و درباره اش مى گويد:
و كان لا يفهم طرقه و يصحف الاسماء و يحتج بالمناكير و كان اهل زمانه ينسبونه الى الكذب و لا يرضونه.
و نيز گفته است:
كان يتساهل فى سماعه و يحمل على طريق الاجازة اكثر روايته. ^۱

4. بقى بن مخلد

او دو بار به شرق سفر كرد و 25 سال، از 218 تا 253ق، دور از اندلس بود. وى نزد 284 استاد، مانند احمد بن حنبل، يحيى بن معين و ابوبكر بن ابى شيبه تلمذ كرد و آثارى از شرق را، مانند المصنف ابن ابى شيبه و الموطأ مالك، به اندلس برد.
بقى بن مخلد مسندى دارد كه بر پايه روايات اصحاب و بر طبق فصول فقهى تنظيم شده است. از اين كتاب تنها فهرست نام صحابيان باقى مانده است.
ابن عبدالبر درباره او گفته است:
كان بقى اول من كثّر الحديث بالاندلس و نشره. ^۲
در اين كتاب از 1013 صحابى، تعداد 30969 حديث نقل شده است.

5. ابن وضاح

وى دو بار به شرق سفر كرد. او از مواليان بوده و پدر بزرگش معتق بود. او سفر اول خود كه به قصد گردآورى اطلاعات درباره زهاد انجام داد، با حديث آشنا شد و سفر دوم را براى طلب حديث انجام داد. وى نزد 265 استاد تلمذ كرد و بسيارى از آثار شرقى، مانند: المصنف وكيع، الجامع الكبير سفيان سورى، المسند ابن ابى شيبه و السير فزارى و فضل الجهاد ابن المبارك را در اندلس روايت كرد.
شاگردش احمد بن خالد درباره او نوشته است:
و كان ابن وضّاح كثيرا ما يقول ليس هذا من كلام النبى فى شى ء هو ثابت من كلامه و له خطأ كثير محفوظ عنه.
او كتاب هايى درباره رجال و تراجم نوشته است؛ مانند:
العباد والعوابد، تسمية رجال عبداللّه بن وهب، مناقب مالك بن انس و سيرة عمر بن عبدالعزيز كه همگى مفقود شده و تنها كتاب البدع از او برجاى مانده است. ^۳
در اينجا مطلبى به ذهن نگارنده مى رسد كه چرا گروه دوم ورود الموطأ مالك به اندلس را منظور نكرده و آن را مبدأ ورود حديث به اندلس قرار نداده اند. بى ترديد، الموطأ مالك در اواخر قرن دوم به