فراگرفت. ^۱
او دو بار به شرق سفر كرد؛ در سفر اول، بيشتر براى رياضت و عبادت و آشنايى با عباد و زهاد بود. عمر او در اين زمان هيجده يا نوزده سال بود و حدود سال هاى 218 ـ 220 اين سفر اتفاق افتاد. زمان حضور او در اين سفر اندك بود و نزد چهارده تن از مشايخ كسب دانش كرد. ^۲
سفر دوم در سال هاى پس از 230 هجرى بود در اين سفر از 165 نفر حديث فراگرفت. ^۳
آثار ابن وضاح عبارت اند از:
1. كتاب البدع و النهى عنها،
2. كتاب النظر الى اللّه تعالى، و ما جاء فيه من الحديث،
3. كتاب العباد والعوابد، فى موضوع الزهد والرقائق،
4. كتاب مكنون السر و مستخرج العلم، فى فقه المالكية،
5 . كتاب الصلاة فى النعلين،
6 . كتاب رسالة السنة،
7. كتاب القطعان فى الحديث. ^۴
از اين آثار، كتاب اول به چاپ رسيده و نسخه خطى كتاب دوم در تونس موجود است، ولى ساير آثار وى مفقود است. ^۵
در شرح حال وى كتابى با اين مشخصه ها به چاپ رسيده است:
محمد بن وضاح القرطبى، مؤسس مدرسة الحديث بالاندلس، د . معمر نورى، رباط: مكتبة المعارف، 1403ق/ 1983م.
نويسنده اين كتاب پس از شرح حال وى، احاديث او را به روايت ابن عبدالبر استخراج كرده و در پايان كتاب آورده است. همچنين فهرست مشايخ او را ضميمه كتاب كرده است. ^۶

2. سحنون، ابوسعيد سحنون بن سعيد بن حبيب التنوخى (202 ـ 256ق)

سحنون را امام مذهب مالكى در آفريقا مى نامند. وى در سفرش به شرق در مصر، مدينه، شام و مكه حديث آموخت و بيشتر ملازم ابن وهب و ابن قاسم و اشهب بود و با آنان حج به جاى آورد. ^۷