حوزه حديثى مغاربه - صفحه 97

وى آثارى را از شرق به غرب برد كه در شش مورد تنها راوى مغربى به شمار مى رود:
1. مصنف، ابى بكر بن ابى شيبه،
2. كتاب الفقه، محمد بن ادريس شافعى،
3. كتاب التاريخ، خليفه بن خياط،
4 . كتاب الطبقات خليفه بن خياط،
5. كتاب سير عمر بن عبدالعزيز، دورقى. ۱
جالب است دانسته شود كه او در 55 شيخ با بخارى، 89 شيخ با مسلم، 103 شيخ با ابوداود، 101 ۲
شيخ با ابن ماجه، 55 شيخ با ترمذى و 88 شيخ با نسايى اشتراك دارد.
در شرح حال وى چند كتاب مستقل تأليف شده است:
1. الامام ابوعبدالرحمن شيخ الحفاظ بالاندلس، د. نورى معمر، بقى بن مخلد.
2. بقى بن مخلد القرطبى و مقدمة مسنده، د . اكرم ضياء العمرى.

مسند بقى بن مخلد

مسند بقى بن مخلد از آثارى است كه در قرن سوم، در مغرب تأليف شده و تا حدودى مشابه مسند احمد در شرق است؛ لكن مسند بقى از جهت كمى و كيفى بر مسند احمد رجحان دارد. ويژگى هاى كمى آن عبارت اند از : كثرت صحابه، كثر روايات، كثرت مشايخ و كثرت روايات برخى از صحابه در مقايسه با مسند احمد. امتياز كيفى آن اين است كه در مسند احمد مرويات هر يك از صحابه نظم و ترتيب موضوعى ندارد، ولى بقى بن مخلد روايات هر يك از صحابه را در داخل مسند، به صورت موضوعى آورده است. جدول ذيل امتيازات كيفى مسند بقى را نشان مى دهد. ۳
با تأسف بايد گفت كه از اين مسند تنها مقدمه آن با نظم و ترتيب ابن حزم ظاهرى باقى مانده كه دكتر اكرم ضياء العمرى آن را تصحيح و به چاپ رسانده است. وى همچنين در پايان كتاب، نمونه هايى از احاديث بقى بن مخلد را آورده است.
همو ياد مى كند كه از اين مسند دو جلد در اختيار ذهبى بوده و از آن بهره برده است. همچنين ابن حجر نيز اين كتاب را در اختيار داشته است. محمد بن عبدالرحيم مباركفورى (م 1252ق) مدعى شده است كه نسخه اى از اين مسند در كتابخانه آلمان موجود است، ولى تاكنون نشانى از آن به دست نيامده است. ۴
جدول بقى بن مخلد را ـ كه مقدمه مسند نام گرفته ـ ابن حزم در كتاب جوامع السيرة و ابن جوزى

1.همان، ص۵۲ .

2.مدرسة الحديث بالاندلس، ص۱.

3.بقى بن مخلد القرطبى و مقدمة مسنده، ص۲۵.

4.همان، ص۲۶ ـ ۲۸.

صفحه از 106