(م 1009ق) و شيخ حسن صاحب معالم ۱ (م 1011ق) روايات موثق را ضعيف برشمرده اند.
فقيهى را پس از سيد محمّد عاملى و شيخ حسن در پنج سده اخير نمى توان يافت كه روايت موثق را مورد ترديد قرار داده باشد. شيخ عبدالهادى الفضلى عالمان عصر پس از متأخران و انديشمندان معاصر را از جمله باورمندان به اعتبار خبر موثق برمى شمارد. ۲ وحيد بهبهانى ۳ (م 1205ق)، ميرزاى قمى ۴ (م 1231ق)، شيخ جواهرى ۵ (م 1266ق) و آقا رضا همدانى ۶ (م 1322ق) را مى توان از اين جمله دانست. آية اللّه خويى (م 1411ق) نيز در كتاب الصلاة خود به روايت موثق عمل نموده ۷ و روايات موثق را در كنار روايات صحيح و حسن معتبر دانسته است. ۸
پس از ذكر اين مقدمه كوتاه درباره موافقان و مخالفان حجيت خبر موثق، به بازشناسى يكى از راويان عامى مذهب ـ كه از امامان شيعه حديث نقل كرده است ـ مى پردازيم.
اسماعيل بن ابى زياد، مشهور به سكونى، از جمله راويان و شاگردان دگرانديش مكتب اهل بيت عليهم السلاماست كه علاوه بر اخذ، به نقل احاديث ائمه نيز همت گمارده است. افزون بر اهميتى كه بر بازشناسى راويان مترتب است، شناخت سكونى به سبب كثرت روايات وى در منابع شيعى و حوزه هاى مختلف معرفتى، بويژه حوزه فقه، از اهميت خاصى برخوردار است.
اين نوشتار به بازشناسى در چند فصل پرداخته است. در فصل نخست، نگاهى گذرا و آشنايى اجمالى با سكونى خواهيم داشت. به سبب اختلاف در مذهب سكونى، فصل دوم به بررسى مذهب وى پرداخته است. توثيق و تضعيف سكونى نكته اى ديگر است كه پاسخ بدان را در فصل سوم پى خواهيم گرفت.
1. آشنايى با راوى
وى اسماعيل بن مسلم، ابى زياد سكونى ۹ شعيرى ۱۰ است. نجاشى از او چنين ياد مى كند:
1.معالم الدين و ملاذ المجتهدين، ص۲۰۰.
2.اصول الحديث، ص۱۶۸.
3.الرسائل الفقهية، ص۴۹ و نيز ر. ك: همان، ص۶۱ ؛ حاشية مجمع الفائدة و البرهان، ص۱۳۱، ۱۵۱، ۲۲۳، ۶۴۹ .
4.غنائم الأيام، ج۲، ص۲۹۷ و ج۴، ص۳۱ و ج۵ ، ص۱۶۳، ۱۷۳ و ۴۶۱؛ مناهج الأحكام، ص۱۶۴.
5.جواهر الكلام، ج۳، ص۲۸۰ و ج۴، ص۶۰ و ج۵ ، ص۲۷۱ و ج۶ ، ص۲۵۲ و ۳۷۲ و ج۷، ص۱۸۱ و ج۱۳، ص۱۶۶.
6.مصباح الفقيه، ج۱، ق۲، ص۳۶۰ و ۶۶۲ و ج۲، ق۱، ص۱۲۲.
7.كتاب الصلاة، ج۴، ص۱۰۹.
8.كتاب الطهارة، ج۵ ، ص۴۵۶. ايشان با توجه به مبناى حجيت خبر واحد، تفاوتى ميان حجيت خبر صحيح و موثق قايل نيست (كتاب الصلاة، ج۵ ، ص۱۷۵ و ۱۷۸).
9.السَكُونى، منسوب به «سكون» شاخه و عشيره اى از قبيله كنده (ر. ك: الأنساب، ج۳، ص۲۷۰؛ اللباب فى تهذيب الأنساب، ج۲، ص۱۲۵). برخى نيز گفته اند كه منسوب به سكون، قبيله اى از قبايل يمن است (ر. ك: السرائر، ج۲، ص۱۹۶).
10.الشعيرى را به چند منطقه نسبت داده اند: ۱. منسوب به بيع الشعير (ر. ك: الأنساب، ج۳، ص۴۳۷)، ۲. باب الشعير، منطقه اى در غرب بغداد، محله اى معروف در كرخ (ر. ك: معجم البلدان، ج۳، ص۳۵۱؛ اللباب فى تهذيب الأنساب، ج۲، ص۲۰۰)، ۳. اقليم الشعير، از نواحى شهر حمص در اندلس (ر. ك: معجم البلدان، ج۳، ص۳۵۱)، كه از اين ميان، احتمال دوم قوى تر است.
