اسماعيل بن ابى زياد، يعرف بالسكونى الشعيرى، له كتاب قرأته على ابى العباس، احمد بن على بن نوح، قال: أخبرنا الشريف ابومحمّد الحسن بن حمزة قال: حدثنا على بن ابراهيم بن هاشم، عن أبيه، عن النوفلى عن اسماعيل بن ابى زياد السكونى الشعيرى، بكتابه. ۱
شيخ طوسى نيز درباره او مى نويسد:
اسماعيل بن ابى زياد السكونى، و يعرف بالشعيرى أيضا، و اسم ابى زياد مسلم، له كتاب كبير، و له كتاب النوادر ... . ۲
تعجب است كه چگونه نجاشى، سكونى را در زمره اصحاب امام صادق عليه السلام ياد نمى كند، حال آن كه برقى ۳ و شيخ طوسى، ۴ سكونى را از جمله شاگردان امام صادق عليه السلام ذكر مى كنند؛ نكته اى كه از فراوانى روايت سكونى از امام صادق عليه السلام نيز روشن است.
همچنين نجاشى و شيخ طوسى و علامه حلّى، به پيروى از نجاشى، از سكونى در جاى ديگر با عنوان اسماعيل بن ابى زياد سلمى نيز ياد مى كنند. ۵
ابوالهدى كلباسى در اين باره مى نويسد كه شخص مذكور، نه تنها در ميان راويان معروف نبوده، بلكه كسى را نمى توان يافت كه منظور از او اين فرد باشد. ايشان، در ادامه، معتقد است كه ظاهرا چنين فردى وجود خارجى ندارد؛ چرا كه از اسماعيل بن ابى زياد سكونى، نه به طور مطلق و نه مقيد، با عنوان «سلمى» حديث نقل نشده است. عدم ذكر «سلمى» در باب القاب از سوى رجال شناسان ـ كه بيان القاب و اضافات به همان شكل كه در اسناد آمده است، شيوه معمول آنهاست ـ اين نكته را تأييد مى كند.
ايشان، در ادامه، از عدم ذكر نام اسماعيل بن ابى زياد در ميان راويان موصوف به «سلمى» ـ كه گروه مشخصى چون اسماعيل بن حازم و ابن خطاب و ابن كثير بودند ـ به عنوان مؤيد ديگر ياد كرده، بر اين باور است كه اين همه به اين نكته رهنمون است كه مقصود در «اسماعيل بن ابى زياد»، به طور مطلق، سكونى است و نه سلمى. ۶
1.رجال النجاشى، ص۲۶، ش۴۷.
2.الفهرست، ص۵۰ و ۵۱ ، ش۳۸. بصرى از سكونى، با وصف «الشعرى» ياد مى كند (فائق المقال، ص۸۹ ، ش۱۳۵).
3.رجال البرقى، ص۸۲ ، ش۷۲۳.
4.رجال الطوسى، ص۱۶۰، ش۱۷۸۸. به نظر مى رسد كه مقصود شيخ طوسى از اسماعيل ابن زياد سلمى كوفى در بخش شاگردان امام صادق عليه السلام سكونى بوده است (ر. ك: رجال الطوسى، ص۱۵۹، ش۱۷۸۳) كه واژه «ابى» سهوا افتاده است (ر. ك: منهج المقال، ج۲، ص۳۱۰).
5.رجال النجاشى، ص۲۷، ش۵۱ ؛ رجال الطوسى، ص۱۵۹، ش۱۷۸۳؛ خلاصة الأقوال، ص۵۶ ، ش۱۲.
6.سماء المقال، ج۲، ص۹ و ۱۰.
