بازشناسى يك راوى: اسماعيل بن ابى‏ زياد سكونی - صفحه 162

استدلال و استناد اين گروه به موارد نقض، خالى از اشكال نيست. باور وى بر آن است كه ادعاى تصريح نجاشى بر تشيع نوح بن دراج بسيار عجيب است؛ چرا كه ترجمه وى در كتاب نجاشى نيامده است. تنها ظهور عبارت نجاشى و ابن شهر آشوب بر امامى بودن وى باقى مى ماند كه آن هم به سبب تصريح شيخ طوسى و بسيارى ديگر بر عامى بودن او، كنار گذاشته مى شود.
مرحوم كلباسى، در ادامه، به اسلوب روايات نوح بن دراج از امام صادق عليه السلام به عنوان مؤيد سخن خود استناد مى كند. وى معتقد است كه تعبير نوح از امام صادق عليه السلام ، با عنوان «جعفر عليه السلام »، خلاف مشهور است؛ چرا كه نقل حديث از آن حضرت به كنيه، مشهور و متداول است. ۱
كلباسى در خصوص غياث بن كلوب نيز بر اين باور است كه از مجموع روايات او برمى آيد كه وى عامى مذهب بوده است.
پس نمى توان گفت كه كلام شيخ طوسى در عدة الأصول، درباره سكونى، موهون است؛ چرا كه اولاً مشخص شد سخن شيخ طوسى درباره نوح بن دراج و غياث بن كلوب، مبنى بر مخالفت مذهب، صحيح بوده، ثانيا تقيه اى بودن برخى روايات سكونى به نقل از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، امام على عليه السلام و يا ساير ائمه عليهم السلام دور از نظر نيست. ۲
دو. آنچه درباره شيوه عملى نجاشى، شيخ و ابن شهر آشوب عنوان گرديد، به صورت عمومى و مطلق، قابل دفاع نيست؛ چرا كه در كتاب نجاشى مى توان راويانى را يافت كه عامى مذهب بودن ايشان قطعى و غير اختلافى است، حال آن كه نجاشى اشاره اى به مذهب راوى ندارد؛ به عنوان نمونه مى توان از حفص بن غياث ياد كرد. نجاشى در مورد وى، بدون اشاره به عامى مذهب بودن او، مى نويسد:
حفص بن غياث بن طلق بن معاوية، أبو عمرو القاضى، كوفى، روى عن ابى عبداللّه جعفر بن محمّد عليه السلام ، و ولى القضاء ببغداد الشرقية لهارون، ثم ولاه قضاء الكوفة، و مات بها سنة أربع و تسعين و مائة. ۳
در حالى كه بسيارى همچون شيخ طوسى، ۴ علامه حلّى، ۵ ابن داود، ۶ شيخ حسن، ۷

1.البته بايد اشاره كرد كه رأى مرحوم كلباسى صحيح نيست؛ چرا كه نجاشى ذيل شرح حال جميل بن دراج و ايوب بن نوح بن دراج بر امامى مذهب بودن نوح بن دراج صراحت دارد. نجاشى، ذيل عنوان ايوب بن نوح مى نويسد: «ايوب بن نوح بن دراج النخعى ... كثير العبادة، ثقة فى رواياته، و أبوه نوح بن دراج كان قاضيا بالكوفة، و كان صحيح الاعتقاد، و أخوه جميل بن دراج» (رجال النجاشى، ص۱۰۲، ش۲۵۴). عبارت نجاشى در شرح حال جميل بن دراج چنين است: «و اخوه نوح بن دراج القاضى كان ايضا من اصحابنا» (همان، ص۱۲۶، ذيل ش۳۲۸).

2.سماء المقال، ج۲، ص۲۳.

3.رجال النجاشى، ص۱۳۵، ش۳۴۶. ميرزا حسين نورى با استدالال به ادله اى وى را شيعى مى داند (خاتمة المستدرك، ج۴، ص۲۶۲ ـ ۲۶۵). آية اللّه خويى نيز احتمال مى دهد كه وى امامى مذهب بوده، لكن خود دلايل را كه ذكر مى كند، تامّ نمى داند (معجم رجال الحديث، ج۷، ص۱۵۹ و ۱۶۰). به عنوان نمونه ديگر مى توان به طلحة بن زيد اشاره كرد. نجاشى در كتاب خود از طلحة ياد كرده و به عامى مذهب بودن وى اشاره مى كند (رجال النجاشى، ص۲۰۷، ش۵۵۰).

4.الفهرست، ص۱۱۶، ش۲۴۲؛ رجال الطوسى، ص۱۳۳، ش۱۳۷۱.

5.خلاصة الاقوال، ص۳۴۰، ش۱.

6.رجال ابن داود، ص۲۴۲، ش۱۶۰.

7.التحرير الطاووسى، ص۱۶۶، ش۱۲۷.

صفحه از 176