چشم پوشى از اموال و دارايى هاى دوست داشتنى خود و با بذل آنها، به مقام «بِرّ» ـ كه جامع همه خيرات و خوبى هاست ـ دست يازند. وى در تصديق سخن خويش، گزارشى از سيره عملى صحابه را ذكر مى كند كه بر اساس آن «ابوطلحه» محبوب ترين دارايى اش را ـ كه چاه آب بسيار گوارايى بوده ـ به عنوان صدقه و جهت دستيابى به مقام «بِر» و ثواب الهى به پيامبر صلى الله عليه و آله وسلمتقديم مى دارد و از آن حضرت مى خواهد تا آن گونه كه خود صلاح مى بيند آن را به نيازمندان ببخشد و سرانجام وى آن مِلْك را با رهنمود پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم بين خويشاوندان و عموزادگان نيازمند خود تقسيم مى كند.
در ادامه، مفسر فى ظلال القرآن پس از ذكر ماجراى ديگرى از لبيك عملى مخاطبان نخستين قرآن به آيه فوق است، نتيجه گيرد كه بسيارى از صحابه بدين شكل، رهنمود پروردگار را جهت نايل آمدن به مقام «بر» لبيك مى گفتند و با اين استجابتِ ارزشمند خود را از بندگى مال و نفس رها ساخته، سبك بار و بال گشوده، پله هاى ترقى و تعالى را يكى پس از ديگرى درمى نورديدند. ¹
همچنين وى در ذيل آيه: «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَـامَى ظُـلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا» ² مى گويد:
اين نص قرآنى با الهام هاى تند و ژرفش، اثر خود را بر نفس مسلمانان باقى گذاشت؛ آنان را از رسوبات جاهلى پيراست و روحيه ترس، احتياط، تقوا و پرهيز از نزديك شدن به اموال يتيمان را در آنها شكل داد.
وى در تأييد سخن خويش، از ابن عباس روايت مى كند:
هنگامى كه اين آيه نازل گرديد، هر مسلمان كه يتيمى در نزد خود داشت، از ترس گرفتار شدن به آتشِ وعده داده شده الهى، غذا و طعام آن يتيم را از غذاى خود جدا مى نمود. و حتى جهت احتياط بخشى از اموال خود را نيز به او مى بخشيد. و پيوسته با وسواس و احتياطِ بسيار سهم يتيمان را به آنان مى دادند؛ تا آنجاكه آنان با در پيش گرفتن چنين شيوه سخت گيرانه اى با سختى و مشكل مواجه شدند و براى يافتن راه چاره به نزد پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم رفتند لذا خداوند جهت اطمينان بخشى به آنان، و براى بر حذر داشتنن آنها از اين رفتار سخت گيرانه، آيه: «وَيَسْـالُونَكَ عَنِ الْيَتَـامَى قُلْ إِصْلاَحٌ لَّهُمْ خَيْرٌ وَإِن تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَآءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ» ³ را نازل فرمود. ⁴
نمونه اى ديگر از تفسير عملى آيات قرآن در سلوك صحابه، واكنش «عبداللّه بن رَواحه» در برابر پيشنهاد رشوه يهوديان خيبر است. مفسر فى ظلال القرآن در ذيل آيه شريفه: «يَـا أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ ... فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا