على عليه السلام و املاى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم است. در آن نامه رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم، ماليات «جزيه» را از اهل خيبر ساقط كرده بود. تعدادى از صحابه هم در ذيل آن شهادت داده بودند. وزير خليفه نامه را به خطيب بغدادى عرضه كرد و او پس از تأمل در آن، گفت: اين نامه ساختگى است! وقتى از او دليل اين امر را سؤال كردند، گفت: در اين نامه شهادت «سعد بن معاذ» وجود دارد و اين محال است؛ زيرا وى پيش از نبرد خندق كه در سال هفتم هجرى روى داد[و جزيه بر يهود مقرر شد] از دنيا رفته است. همچنين شهادت معاويه وجود دارد. در صورتى كه اسلام آوردن وى در جريان فتح مكه اتفاق افتاد؛ لذا امكان نداشته كه وى در جريان نبرد خندق حضور داشته و شهادت داده باشد. ۱
نتايج تحقيق
الف. تاريخ اسلام همچون ساير علوم اسلامى از درون حديث برخاست و به تدريج از آن جدا شده، به علمى مستقل تبديل شد.
ب. پيدايش و گسترش تاريخ نگارى در اسلام در پى عوامل متعددى بوده كه بى شك، نقش قرآن و شخصيت تاريخى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم از عوامل مهم و مؤثر در اين زمينه است.
ج. در اسلام تاريخ و حديث پيوندى ناگسستنى با يكديگر دارند و در نظر نگرفتن اين ارتباط در پاره اى از موارد، به خطاى در فهم و برداشت ناصحيح از متون دينى مى انجامد.
د. حديث، تأثير غير قابل انكارى در شيوه نگارش و نحوه گزارش تاريخ داشته است.
ه. تاريخ در نقد و بررسى اسناد حديث و تحقيق وثاقت و يا عدم عدالت راويان نقش اساسى دارد؛ چنان كه در فهم و درك احاديثى كه به نوعى با تاريخ پيوند دارند، مؤثر واقع مى شود.
كتابنامه
ـ احاديث ام المومنين عايشة، مرتضى عسكرى، تهران: المجمع العلمى الاسلامى، 1418ق.
ـ الاعلان بالتوبيخ لمن ذم اهل التاريخ، شمس الدين سخاوى، چاپ شده در: تاريخ تاريخ نگارى در اسلام، فرانتس روزنتال، ترجمه: اسداللّه آزاد، مشهد: آستان قدس رضوى، 1368ش.
ـ بحث فى نشأة علم التاريخ عند العرب، عبد العزيز الدورى، ترجمه: محجوب الزويرى، چاپ شده در: دانش تاريخ و تاريخ نگارى اسلامى، به كوشش: حسن حضرتى، قم: بوستان كتاب، 1382ش.
ـ پرتو اسلام، احمد امين، ترجمه: عباس خليلى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1335ش.
ـ تاج العروس من جواهر القاموس، محمد مرتضى زبيدى، بيروت: مكتبة الحياة، بى تا.
ـ تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، بيروت: دارالعلم، 1407ق.
ـ تاريخ التراث العربى، فؤاد سزگين، افست قم، 1412ق.
