مى شود، گفته اند كه اين نوع سجده، سجده بزرگداشت بوده است و نه سجده عبادت. يا اين كه گفته اند جهت سجده فرشتگان انسان بوده است، همچون قبله؛ ولى حقيقت سجده براى خداوند صورت گرفته است. ^۱ نگاهى به آراى اين مفسران و حتى بعضى از فرهنگ هاى لغت بيانگر آن است كه معناى خاصى از سجده در ذهن آنها تمركز يافته و اين معناى ارتكازى ^۲ شكل خاصى از سجده را نيز در پى خواهد داشت.
پس از اشاره اى مختصر به زمينه بحث و با توجه به اين نكته كه در كلام حضرت عليه السلام عطف «الخنوع لتكرمته» تفسير و بيانى است بر واژه «السّجود» لازم است بدانيم يك بررسى زبان شناختى درباره ريشه واژه «سجد» با تكيه بر واژه نامه هاى عربى و زبان هاى سامى ^۳ نشان مى دهد كه معناى محورى اين ريشه واژه «سرنگون شدن يا خم شدن» است كه در بسيارى از كاربردهاى خود در اين معنا براى يك چيز عمود و ايستاده به كار مى رود.
اين مفهوم فيزيكى در مسير تحول خود برخى مفاهيم معنوى را هم درپى داشته است كه عبارت اند از: خشوع، فرمانبردارى و پرستش.
آيات قرآن مجموعه اى از اين مفاهيم را در دل خود جاى داده اند كه شناخت معناى به كار رفته در هر آيه تنها براى كسى امكان پذير است كه اين مفاهيم را به طور كامل بشناسد و براى هريك از اين معانى انتخاب مناسبى را انجام دهد بنابراين گزينش معناى خشوع توسط حضرت امير عليه السلام حكايت از عمق نگاه معناشناختى ايشان به واژگان قرآن دارد كه خود مى تواند به عنوان يك الگو در تفسير قرآن قرار گيرد.
اگر بخواهيم از نمونه اى ديگر براى اين روش تفسيرى ياد كنيم، مى توانيم به حكمت دويست و سى و يك اشاره كنيم كه در آن دو واژه «عدل» و «احسان» به «انصاف» و «تفضل» تفسير مى شوند.

4. تعقل و اجتهاد

ذهبى در شمار منابع تفسيرى نزد صحابه از اجتهاد و قدرت استنباط به عنوان منبع سوم ياد مى كند و پس از آن كه از قدرت فهم و دامنه دريافت به عنوان يكى از ابزارهاى اجتهاد نام مى برد، ادامه مى دهد:
اما قدرت فهم و دامنه دريافت نعمتى است كه خداوند به هريك از بندگانش كه خواهد