از گذشته، ولى وامدار بدان ها، در دوره اى از دوران طلايى شيعه، بدرخشند، و مهم ترين و جامع ترين آثار را به جهان حديث شيعه، تقديم بدارند.
2. تأثير و تأثر متقابل دو حوزه
هر چند كه ارتباط و تعامل رى و بغداد، دو سويه بوده است، ولى مهم ترين و بيشترين تأثيرپذيرى از آنِ بغداد بوده است كه ما در اينجا به ذكر نمونه اى از آن به طور مفصل مى پردازيم:
مكتب حديثى بغداد در قرن پنجم، با وجود برخوردارى از رجاليان برجسته و مبرّزى چون نجاشى و طوسى، در حوزه جغرافيايى خويش، شاهد حضور فعال و مؤثر پدر و پسرى بود كه اگرچه در بغداد بودند، ولى گرايش هاى كلامى و رجالى آنها متأثر از مشايخ قم و رى بود، و از آنان، در كنار قمياون و رازيان ياد مى كنند. آن دو، ابن غضايرى، احمد و حسين بودند.
ابن غضايرى پدر ـ كه نام اصلى او حسين بن عبيداللّه بن ابراهيم واسطى بغدادى (م 411ق)، ۱ است ـ از او به عارف به رجال ۲ و برخى شيخ الطائفه، ۳ ياد كرده اند.
او آثار فراوانى دارد كه از جمله آنها كتاب الردّ على الغلاة و المفوّضة، كتاب فى فضل بغداد ۴ است.
او در حضور اساتيدى چون ابوغالب زرارى، ابوالفضل شيبانى، احمد بن محمّد بن حسن بن وليد قمى، احمد بن محمّد بن يحيى عطار، ابوالقاسم جعفر بن محمّد قولويه قمى، هارون بن موسى تلعكبرى، ابوالحسن محمّد بن احمد داود قمى، محمّد بن على بن بابويه قمى، محمّد بن على بن محبوب اشعرى قمى، محمّد بن قيس بجلى ۵ و ... كسب فيض و اخذ حديث كرده و سماع و اجازه داشته است.
آنچه كه در اين ميان جلب نظر مى كند، كثرت اساتيد قمى وى است. كه تأثير اين كثرت در آثار و عقايد او هويداست.
ابن غضايرى پدر، در بغداد يك مكتب رجالى ويژه داشته است ۶ كه پسر او احمد و نيز نجاشى از محضر او استفاده مى كرده اند. ۷
ابن غضايرى پسر ـ كه كتاب معروف رجال از آن اوست ـ ۸ در جرح و تعديل و نيز برخى از مسائل كلامى متفاوت از تفكر غالب محل زندگى و رشد خويش، يعنى بغداد است.
از مهم ترين اين اعتقادات مسأله غلو است كه مى توان گفت قسمت اعظم تضعيفات و توثيقات ابن غضايرى، بر اساس اين مبنا بوده است.
1.. رجال الطوسى، ش۶۱۱۷ .
2.همان.
3.خلاصة الاقوال، ص۵۰ .
4.معم رجال الحديث، ج۷، ص۲۲.
5.دايرة المعارف بزرگ اسلامى، ج۷، ص۳۶۲.
6.تنقيح المقال فى علم الرجال، ج۱، ص۵۷ .
7.در مقدمه رجال ابن الغضايرى، سيد محمّدرضا حسينى جلالى اين امر را اثبات كرده اند.
