على بن حسين بن بابويه قمى، پدر شيخ صدوق، نيز به بغداد آمده است. بار اوّل، در دوران نيابت حسين بن روح به بغداد مى آيد و مسائلى از او مى پرسد. ۱ به نظر مى رسد در همين دوران هم كتاب التكليف را از شلمغانى، قبل از انحراف وى، دريافت مى كند. ۲ بار ديگر در سال 328 ق، پا به بغداد مى گذارد و كتب خود را به بغداديان اجازه مى دهد. ۳ كتاب هاى روح بن عبدالرحيم ۴ ، ابوالبخترى وهب بن وهب، ۵ عبداللّه بن محمّد اسدى كوفى ۶ و احتمالاً كتاب الفضائل زكّار بن حسن دينورى ۷ از ديگر تأليفاتى است كه او در بغداد اجازه نقلشان را صادر كرده است.
جعفر بن محمد بن قولويه قمى از بزرگ مشايخ قمى است كه به بغداد گذر مى كند. به اين سفر تصريحى نشده است، امّا با توجه به كثرت شاگردان بغداديش ـ كه گزارشى از سفر اكثر آنها به ايران و قم وجود ندارد ـ مى توان به اين نتيجه رسيد كه ابن قولويه به بغداد وارد شده است و اينان از او بهره گرفته اند. ابن قولويه به دليل اصالت قمى اش، بخشى از كتب قميان چون كتب سعد بن عبداللّه اشعرى ۸ ، نوادر الحكمة محمد بن احمد بن يحيى اشعرى ۹ و غيره ۱۰ را به بغداد مى آورد. افزون بر اين، بخشى از ميراث مدرسه كوفه و عراق را ـ كه پيش از اين با تلاش بزرگان قم به آن ديار آورده شده ـ به بغداد باز مى گرداند. ۱۱ جايگاه او در جامعه علمى آن روز به قدرى والاست كه فقيهى ارجمند چون ابن عقيل عمانى در مكتوبه اى كتب خويش را به او اجازه مى دهد. ۱۲ او به اين اكتفا نمى كند و كتاب هاى اخبار القائم على بن محمد بن ابراهيم كلينى (علاّن) ۱۳ ، النوادر سهل بن زياد آدمى رازى ۱۴ و كتب محمد بن يعقوب كلينى ۱۵ ـ كه در رى اجازة نقل آنها را گرفته ـ به بغداد منتقل مى كند.
1.رجال النجاشى، ص۲۶۱، ش۶۸۴ .
2.الفهرست، ص۴۱۴، ش۶۲۸ .
3.رجال النجاشى، ص۲۶۱ ـ ۲۶۲ ، ش۶۸۴ .
4.همان، ص۱۶۸، ش۴۴۴.
5.همان، ص۴۳۰، ش۱۱۵۵.
6.همان، ص۲۲۶، ش۵۹۵ .
7.همان، ص ۱۷۶، ش ۴۶۴؛ سه كتاب قبلى را ابن مروان كلوذانى از او نقل كرد؛ يعنى كسى كه پدر صدوق كتبش را به او اجازه داده است، امّا رجال النجاشى در سند اين كتاب مى نويسد: قال على بن حسين بن بابويه.
8.همان، ص۱۷۸، ش۴۶۷.
9.همان، ص۳۴۹، ش۹۳۹.
10.همان، ص۴۴، ش۸۷ ؛ ص۹۷، ش۲۴۲؛ ص۹۷، ش۲۴۱؛ ص۴۹، ش۱۰۴؛ ص۳۳۰، ش۸۹۱ ؛ ص۱۴۱، ش۳۶۶؛ ص۳۷۸، ش۱۰۲۸؛ الفهرست، ص۷۳، ش۹۲.
11.رجال النجاشى، ص۵۵ ، ش۱۲۶؛ ص۷۵، ش۱۸۰؛ ص۳۴۵، ش۹۳۱؛ ص۳۶۵، ش۹۸۶؛ ص۱۷۵، ش۴۶۱؛ الفهرست، ص۴۰۵، ش۶۱۸ .
12.رجال النجاشى، ص۴۸، ش۱۰۰.
13.همان، ص۲۶۱، ش۶۸۲ .
14.همان، ص ۱۸۵، ش ۴۹۰.
15.همان، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶؛ الفهرست، ص۳۹۴ ـ ۳۹۵، ش۶۰۳ .
