سير انتقال ميراث مكتوب شيعه در آينه فهرست‏ها - صفحه 150

محمد بن احمد بن داود بن على، ديگر قمى مهاجر به بغداد و سكنا گزيده در آن است. ۱ غضايرى درباره اش مى گويد:
لم ير أحدا أحفظ منه و لا أفقه و لا أعرف بالحديث. ۲
به نظر مى رسد محمد بن احمد علاوه بر اجازه كتب خويش، واسطه نقل كتبى چون كتاب هاى دايى خود سلامة بن محمد ارزنى و حسين بن سعيد اهوازى ۳ نيز هست. ۴
به جرأت مى توان گفت مبرزترين قمى سفر كرده به بغداد، شيخ صدوق است. او به گاه جوانى و در سال 355 ق، وارد اين شهر مى شود و شيوخ طايفه از او حديث مى شنوند. ۵ به عنوان نمونه، صدوق نسخه اى از على بن حسن بن فضّال با خود آورده كه كوفيان آن را نمى شناخته اند و طريق روايتش هم منحصر به قميان بوده است. ۶ او افزون بر كتب خويش، كتاب هاى تأليف شده در ايران و قم و كتاب هاى كوفى منتقل شده به قم را در بغداد اجازه مى دهد. عمده اساتيد او در طريق كتب محمد بن حسن بن وليد و پدرش على بن حسين بن بابويه هستند. ۷
به گفته نجاشى، حسن بن على بن عبداللّه طبرى معروف به مرعش در سال 356 ق، وارد بغداد مى شود و شيوخ بغداد از او حديث اخذ مى كنند. ۸ شيخ نيز به سماع مفيد، غضايرى و ابن عبدون از او در اين سال تصريح دارد ۹ . نگاهى به برخى اساتيد او در سلسله طرق كتبى كه به ارمغان آورده، ما را متوجه نقش او در انتقال حديث خواهد كرد.

1.همان.

2.. همان، ص۳۸۴، ش۱۰۴۵.

3.همان، ص۱۹۲، ش۵۱۴ ؛ ص۶۰ ، ش۱۳۷.

4.براى ديدن ساير موارد، ر.ك: الفهرست، ص۵۷ ، ش۷۰؛ ص۷۰، ش۸۸ ؛ ص۷۲، ش۹۱، رجال النجاشى، ص۳۷۳، ش۱۰۲۰؛ ص۹۷، ش۲۴۰؛ ص۱۵۷، ش۴۱۳؛ ص۴۵۲، ش۱۲۲۴؛ ص۴۵۵، ش۱۲۳۴؛ ص۹۵، ش۲۳۶؛ ص۳۱۶، ش۸۶۸ ؛ ص۳۵، ش۲۳؛ ص۴۵، ش۸۹ ؛ ص۲۵۲، ش۶۶۳ ؛ ص۳۸۲، ش۱۰۳۷؛ ص۵۰ ، ش۱۰۹؛ ص۶۰ ، ش۱۳۷؛ ص۳۷۲، ش۱۰۱۷؛ ص۸۲ ۸۳ ، ش۱۹۸؛ ص۸۱ ، ش۴۷۷.

5.همان، ص۳۸۹، ش۱۰۴۹. برخى اين تاريخ را مورد ترديد قرار داده اند.

6.همان، ص۲۵۸، ش۶۷۷ . نجاشى در اين نسخه تشكيك كرده است (همان، ص۳۶، ش۷۲).

7.الفهرست، ص۱۸، ش۱۲؛ ص۱۹، ش۱۵؛ ص۲۸، ش۳۸؛ ص۳۹، ش۵۲ ؛ ص۴۳، ش۵۹ ؛ ص۹۸، ش۱۳۲؛ ص۱۰۵، ش۱۳۸؛ ص۱۱۳، ش۱۵۴، ص۱۲۲، ش۱۶۲؛ ص۱۲۴، ش۱۶۴؛ ص۱۴۰، ش۲۰۴؛ ص۱۴۰، ش۲۰۵؛ ص۱۵۰، ش۲۳۰؛ ص۱۵۴، ش۲۳۶؛ ص۱۵۶، ش۲۴۰؛ ص۱۵۸، ش۲۴۲؛ ص۱۶۲، ش۲۴۹؛ ص۱۶۳، ش۲۴۹؛ ص۱۶۳) ش۲۴۹؛ ص۱۶۳، ش۲۵۰؛ ص۱۶۳، ش۲۵۱؛ ص۱۷۶، ش۲۷۲؛ ص۱۹۵، ش۲۹۴؛ ص۱۹۶، ش۲۹۵؛ ص۲۱۱، ش۳۱۴؛ ص۲۱۵، ش۳۱۶؛ ص۲۲۱، ش۳۲۶؛ ص۲۲۷ ۲۲۶، ش۳۳۷؛ ص۲۴۲، ش۳۵۶؛ ص۲۵۵، ش۳۷۰؛ ص۲۶۶، ش۳۸۰؛ ص۲۶۷، ش۳۸۰؛ ص۲۶۷، ش۳۸۱؛ ص۲۶۹، ش۳۸۵؛ ص۲۶۹، ش۳۸۷ ۳۸۶؛ ص۲۷۰ ۲۶۹، ش۳۸۸؛ ص۲۷۱، ش۳۸۹؛ ص۲۷۴، ش۳۹۳؛ ص۲۹۱، ش۴۳۴؛ ص۲۹۲، ش۴۳۵؛ ص۲۹۲، ش۴۳۶؛ ص۲۹۳، ش۴۳۷؛ ص۲۹۳، ش۴۳۹؛ ص۲۹۴، ش۴۴۰؛ ص۲۹۴، ش۴۴۱؛ ص۲۹۵، ش۴۴۲؛ ص۲۹۶ ۲۹۵، ش۴۴۳؛ ص۳۱۰، ش۴۷۳؛ ص۳۱۱ ۳۱۰، ش۴۷۴؛ ص۳۱۱، ش۴۷۵؛ ص۳۱۴، ش۴۸۱؛ ص۳۲۲، ش۵۰۰ ؛ ص۳۲۴، ش۵۰۳ ؛ ص۳۲۴، ش۵۰۴ ؛ ص۳۳۱، ش۵۱۹ ؛ ص۳۳۵، ش۵۲۶ ؛ ص۳۳۵، ش۵۲۷ ؛ ص۳۳۷، ش۵۲۹ ؛ ص۳۳۹، ش۵۳۳ ؛ رجال النجاشى، ص۱۳۱، ش۳۳۸؛ ص۱۳۷، ش۳۵۳؛ ص۱۷۵، ش۴۶۳؛ ص۳۰۰، ش۸۱۷ ؛ ص۳۵۳ ـ ۳۵۴، ش۹۴۷؛ ص۴۴۶، ش۱۲۰۶.

8.الفهرست، ص۶۴ ، ش۱۵۰.

9.همان، ص۱۳۵، ش۱۹۵.

صفحه از 159