و در برخى از اسناد المحاسن از اين عنوان به «مسعدة بن اليسع الباهلى» ياد شده است:
عنه، عن بعض أصحابنا، عن ابن أخت الأوزاعى، عن مسعدة بن اليسع الباهلى، عن جعفر، عن أبيه عليه السلام ، قال: كان على عليه السلام يعجبه أن يفطر على اللبن.۱
و در قرب الاسناد نيز روايتى با اين سند آمده است:
هارون بن مسلم، عن مسعدة بن اليسع الباهلى، عن أبى عبد اللّه عليه السلام ، عن آبائه، قال قال أمير المؤمنين عليه السلام لا بأس أن ينظر الرجل ... .۲
از مقايسه اسناد فوق به اين نكته واقف مى شويم كه تصحيفى در سند الكافى بايد واقع شده باشد؛ زيرا در تمام موارد فوق مسعدة، بدون واسطه اى به نام «قيس الباهلى» از امام صادق روايت كرده است. تصريح برقى و قرب الاسناد به نسب باهلى براى «مسعدة»، و ذكر عنوان ياد شده در كتب رجالى اهل سنت به صورت «مسعدة بن اليسع بن قيس الباهلى»، ۳ تصحيف رخ داده در سند الكافى را آشكارتر مى كند. ۴
ج. تطبيق دادن نسخه هاى مختلف يك كتاب روايى با هم
از راه مقايسه نسخه هاى مختلف يك كتاب هم گاه مى توان وضع بعضى اسناد را از حيث سلامت يا اختلال روشن ساخت؛ زيرا ممكن است تحريف مربوط به بعضى از نسخه ها باشد، لذا با كنار هم قراردادن اسناد نسخه هاى مختلف، مى توان به خلل احتمالى اسناد در مظان تحريف پى برد. بنابراين مى توان انتظار داشت با نسخه شناسى منابع روايى و مقايسه آنها، راهى ديگر براى رفع اين گونه مشكلات گشوده شود.
نمونه اول: در نسخه الكافى آمده است:
محمد بن يحيى، عن محمد بن الحسين، عن محمد بن اسلم، عن هارون بن مسلم، عن بريد بن معاويه، قال قال ابوعبداللّه عليه السلام لعبيد بن زياد: اظهار النعمه احب الى اللّه ... .۵
اما در نسخه هاى ديگرى از الكافى، ۶ در همين سند به جاى هارون بن مسلم، مروان بن مسلم آمده كه همين صحيح است، زيرا كلينى اغلب به واسطه على بن ابراهيم از هارون بن مسلم نقل مى كند ولى در اين سند با سه واسطه از او نقل كرده، كه عجيب است. علاوه، هارون در طبقه محمد
1.همان، ص۴۹۱، روايت ۵۷۹ .
2.قرب الإسناد، ص۷۴.
3.ر.ك : التاريخ الكبير، ج۸، ص۲۶، شماره ۲۰۲۹؛ الجرح و التعديل، ج۸، ص۳۷۱، شماره ۱۶۹۳؛ كتاب المجروحين، ج۳، ص۳۵؛ الكامل فى ضعفاء الرجال، ج۸، ص۱۲۷، شماره ۲۵۴/۱۸۷۵.
4.ر. ك: رسالة أحسن الفوائد فى أحوال المساعد، ص۴.
5.الكافى، ج۶، ص۴۴۰، روايت ۱۵.
6.نگارنده اين نسخه ها را مشاهده نكرده، بلكه در اين زمينه بر قول استاد سيد محمد جواد شبيرى اعتماد كرده است. وى اين گونه موارد را بر حكايت والد محققشان فقيه برجسته و علامه رجالى آقا سيد موسى شبيرى زنجانى از آن نسخه ها مبتنى كرده است (ر. ك: رسالة أحسن الفوائد فى أحوال المساعد، ص۱۰).
