ريشه يابى خطاهاى ابن جوزى در نقد حديث در كتاب الموضوعات

فاطمه مرضيه حسينى كاشانى ^۱

چكيده

عالمان و محدّثان شيعه و سنى در بررسى و نقد احاديث، ملاك هاى مختلفى ارائه كرده اند و طبق آن به شناسايى احاديث موضوع از ميان احاديث رسيده، پرداخته اند.
ابن جوزى مدعى است با به كارگيرى معيارهاى صحيح سنجش حديث، به معرفى احاديث جعلى پرداخته است، لكن با بررسى نوع اين احاديث و روش جعلى معرفى كردن آن، اين نتيجه حاصل مى شود كه او در بررسى احاديث دچار خطاهايى شده است كه اين خطاها به نقد سند و متن حديث برمى گردد كه با عنايت به آنها و توجه به شخصيت و اعتقادات ابن جوزى، ريشه اشتباهات وى شناسايى مى شود.

كليد واژه ها: جرح، ضعف سند، ابن جوزى، تعصّب، معيار، سنجش.

مقدمه

بى شك، يكى از عوامل بالندگى علم نقد حديث، بررسى نقاط قوت و ضعف كسانى است كه در اين عرصه قدم نهاده و توجه صاحب نظران را به خويش جلب كرده اند. ابن جوزى از علماى مشهور اهل سنّت در قرن ششم هجرى است كه كتاب الموضوعات او يكى از برجسته ترين آثار در معرفى احاديث جعلى به شمار مى آيد. هرچند او در سراسر كتابش با توجه به ملاك هاى سندى و متنى نقد حديث، تلاش فراوانى در ارزيابى صحيح احاديث انجام داده است، لكن در تشخيص و شناسايى احاديث موضوع دچار اشتباهات بارزى شده است.
اين مقاله در صدد آن است با توجه به باب فضايل اهل بيت اين كتاب، ابتدا در هجده بند اشتباهات ابن جوزى را با ذكر شواهد بيان كند، سپس اثبات كند كه همه خطاهاى وى از تعصب او به بطلان فرهنگ شيعه و اعتقاد به صحت تمام احاديث صحيحين نشأت مى گيرد.