1 . لزوم گردآورى احاديث و روايات مربوط به يك مسئله و يك موضوع . اين امر را فقيهان ، عمدتا مدّنظر داشته و بر اساس قاعده لزوم فحص از مخصّص يا مقيّد و . . . ، در اين زمينه تلاش كرده اند . البته هنوز هم جاى توصيه هست . گردآورى كليه احاديث مربوط به يك موضوع ، چنان كه آيه اللّه بروجردى بدان اقدام كردند ۱ و برخى پژوهشگران در اين زمان در پى آنند ، ۲ به اين امر ، كمك شايانى مى كند .
2 . تأمّل و دقّت در يافتن و شناسايى مواردِ نقل به معنا . اين ، يك وظيفه و تكليف است براى كسى كه در صدد فهم حديث و روايت است و با توجّه به عقلايى بودن نقل به معنا و كثرت موارد آن ، نمى توان اصل را بر عدم نقل به معنا گذارد . از اين رو ، سيره فقيهانى چون آيه اللّه بروجردى ، ستودنى است و بايد الگو قرارگيرد .
3 . سومين توصيه و دستور كار ، اين است كه پس از شناسايى موارد نقل به معنا ، بايد همان مسامحه در نقل را در فهم آن نيز منظور كرد .
يعنى همچنان كه راويان با تسامح به نقل پرداختند و قدرى جابجايى در واژه ها را بخشودنى تلقّى كردند ، آن كه در تكاپوى فهم حديث است نيز بايد از اين تسامح ، غفلت نورزد . اين مسامحه ، همان است كه با عنوان «توجه به قدر مشترك واژه ها و الفاظ» از آن يادشد .
* * *
در پايان ، اذعان داريم كه اين گفتار ، مَدخلى بود تا پژوهشگران حديث ، آن را تداوم بخشند و با پژوهش هاى موردى و كاربردى ، اين راه را دنبال كنند .
1.مقصود ، كتاب گران سنگ «جامع أحاديث الشيعة» است كه به همّت و زيرنظر آن بزرگوار پديد آمد و با پشتكار يكى از شاگردان ايشان دنبال شد .
2.مقصود ، طرحى است كه محقّق گرامى ، آقاى عليرضا برازش ، با عنوان «جامع الأحاديث» در پى آن اند .
