تدوين حديث(3): صحابه و كتابت حديث - صفحه 20

آقاى دكتر اعظمى، اسناد اين نقل را منقطع مى داند و ضعيف و مآلا غيرقابل استناد. وى احتمال مى دهد كه تن زدن زيد ـ بر اساس برخى از نقلها ـ از نگاشتن آرا و انديشه هاى خود بوده است و نه احاديث رسول اللّه(ص). وى، آنگاه نصوص و نقلهايى را گزارش مى كند كه نشانگر آن است كه زيد بن ثابت، حديث را مى نوشته است؛ و جالب اينكه گاه به درخواست عمر نوشته است؛ از جمله، در پاسخ سؤالهاى وى از مسئله ارث «جد» و… ۱
گفتيم خلفا، وى را مى ستودند و در مسائل فقهى، بدو مراجعه مى كرده اند. او را اوّلين كس دانسته اند كه در «ميراث» كتاب نگاشته است. ابوبكر محمد بن خير أموى اشبيلى، در فهرست خود، از كتاب «فرائض» زيد ياد كرده است و سند خود بدان را گزارش كرده است ۲ ؛ از اين مجموعه و اهميت آن، در متون حديثى ۳ و منابع شرح حال نگارى ۴ سخن رفته است. زيد، چنانكه آورديم، به دانش شهره بود. كسان بسيارى به محضر وى مى شتافتند و از او دانش فرا مى گرفتند و احاديثى مى نگاشتند. از جمله، ابوقلابة عبداللّه بن زيد بصرى كه در نگارش و ضبط و ثبت حديث، سختكوش بود و نگاشته هاى فراوانى داشت ۵ ؛ او در ضمن نگاشته هايش، به نقل از زيد بن ثابت نيز احاديثى نگاشته بود. ۶ و نيز كثير بن افلح كه مى گفت:
ما در نزد زيد بن ثابت، احاديث را مى نگاشتيم. ۷

1.دراسات فى الحديث النّبوى: ۱/۱۰۸

2.فهرسة ما رواه عن شيوخه (فهرس إبن خيرالإشبيلى): ۲۶۳

3.سرآغاز اين رساله در برخى از منابع حديثى آمده است؛ بنگريد به المعجم الكبير للطّبرانى: ۵/۱۳۴؛ السّنن الكبرى للبيهقى: ۶/۴۰۴؛ دراسات فى الحديث النّبوى: ۱/۱۰۹

4.سير أعلام النّبلاء: ۲/۴۳۶؛ مختصر تاريخ دمشق: ۹/۱۲۱. درباره دانش زيد در علم ميراث و چگونگى فتاواى وى و موضع امامان(ع) درباره آن، بنگريد به الصحيح من سيرة النّبى الأعظم: ۶/…

5.دراسات فى الحديث النّبوى: ۱/۱۴۴

6.الكامل، إبن عدى: ۱/۲۰۸؛ دراسات فى الحديث النّبوى: ۱/۱۰۹

7.تقييد العلم: ۱۰۲

صفحه از 40