تدوين حديث(3): صحابه و كتابت حديث - صفحه 34

سبب نشر و گستراندن حديث، سياست كرد و به زندان افكند. ۱
از آنچه آورديم، روشن است كه ابن مسعود بر كتابت و نشر حديث، همّت مى ورزيده است. امّا گزارشهايى نيز هست كه نشانگر آن است كه وى، حديث و يا احاديثى را از بين برده است و بر ستردن مكتوبى همت گماشته؛ اينگونه نقلها از جمله در «تقييد العلم» خطيب و «جامع بيان العلم وفضله» گزارش شده است. ليكن به پندار ما، اندكى تأمل در محتواى نقلها نشان مى دهد كه انگيزه ابن مسعود از تباه ساختن آنها، نكته اى ديگر بوده است.
در برخى از نقلها آمده است كه «نگاشته اى از شام آوردند كه آورنده، از محتواى آن، شگفت زده بود. ابن مسعود بدان نگريست و گفت: پيشينيان با توجّه بدينها و روى برتافتن از كتاب الهى منحرف شدند؛ بدين سان آنها را محوكرد». در نقل ديگرى آمده است كه «ابن مسعود بدانها نگريست و درحالى كه آنها را با آب محومى كرد، خواند: نحن نقصّ عليك أحسن القصص؛ و آنگاه گفت: اين دلها را جز به قرآن، مشغول مداريد». ۲
محتواى اين نگاشته، نشانگر آن است كه آنچه ابن مسعود تباه ساخته، از يكسو مشتمل بوده است بر مطالبى شگفت آور و باورنكردنى، و از سوى ديگر، با توجّه به استشهاد ابن مسعود به آيه ياد شده و تكيه بر اينكه پيشينيان، با روى آوردن بدينها گمراه شدند، و اينكه آن نگاشته ها از شام آورده شده بود، بعيد نمى نمايد كه مشتمل بوده است بر نا استواريهايى از آثار جريانهاى فكرى ديگر و از جمله، آثار و كتابهاى پيشينيان؛ اين نكته، روشنتر خواهدبود اگر دقّت كنيم كه ابن مسعود مى گويد [در برخى نقلها]: «در اين نگاشته، فتنه است و گمراهى و بدعت» ۳ . چنين است كه يكى از راويان اين نقلها مى گويد: اين صحيفه از آثار اهل كتاب گرفته شده بود و از اين روى، ابن مسعود

1.تاريخ دمشق: ۳۹/۱۰۸؛ الكامل لإبن عدى: ۱/۱۸

2.تقييد العلم: ۵۴ـ۵۶؛ جامع بيان العلم وفضله: ۱/۲۸۳

3.تقييد العلم: ۵۵

صفحه از 40