47. نعمان بن بشير الأنصارى:

از صحابيان خزرجى است كه روزگارى بر «حمص» حكم مى راند. ^۱ او حديث را مى نوشت و مى گسترد. نگاشته هاى او را كسانى مى داشتند و نقل مى كردند؛ از جمله، قيس بن هيثم، ضحّاك بن قيس، حبيب بن سالم و… ^۲

48 . واثلة بن الأسقع:

وى قبل از نبرد تبوك، اسلام آورد و در آن جنگ شركت جست. او مردى تهى دست بود. پس از پيامبر(ص) به دمشق رفت و در آن ديار، روزگار گذراند و آخرين صحابى است كه در دمشق، زندگى را بدرود گفته است. ^۳ او بر نشر حديث، تأكيدداشت؛ حديث را املا مى كرد و ديگران مى نوشتند. ^۴

آنچه تا بدينجا آورديم، گزارش نام و آثار كسانى از صحابه رسول اللّه(ص) بود كه در ثبت و ضبط حديث، كوشيده اند. مجموعه اين گزارشها نشانگر آن است كه صحابيان، حديث را مى نوشتند. هم در روزگار رسول اللّه(ص) و هم در روزگار پس از پيامبر ـ با اينكه بى گمان جريان حاكم نه نگارش حديث را خوش مى داشت و نه نشر و گسترش آن را. با اين همه، بر اين نكته تأكيد مى ورزيم كه در عدم كتابت حديث، هيچگونه نصّ شرعى وجود نداشته است، و از پيامبر، هيچگونه منعى صادر نشده بود؛ وگرنه، اين همه صحابيان برخلاف كلام رسول اللّه(ص) همّت نمى ورزيدند.
بى گمان، آنچه اكنون پژوهشيان از لابه لاى اسناد تاريخى عرضه كرده اند، اندكى است از بسيار و نشانى است از عدم انقطاع كتابت حديث و نشر آن؛ و گرچه نه به گونه اى گسترده و جريانى معمولى و همگانى.