اين وسيله از هرگونه تضادّى با توسعه تمدّن و فرهنگ، پرهيز كرده است.
در اسلام، يك وسيله مادّى و يك شكل ظاهرى نمى توان يافت كه جنبه تقدّس داشته باشدو مسلمان، وظيفه خود بداند كه آن شكل و ظاهر را حفظ نمايد؛ از اين روى، پرهيز از تضاد با مظاهر توسعه علم و تمدّن، يكى از جهاتى است كه كار انطباق اين دين با مقتضيات زمان را آسان كرده و مانع بزرگ جاويد ماندن را از ميان بر مى دارد. ۱
3 ـ ذكر موارد
در ميان احاديث و روايات، گاه براى عنوان، به شمارش نمونه ها و موارد توجّه شده است. از قبيل شمارش موارد نه گانه زكات و موارد چهارگانه احتكار و ذكر سركه و زيتون در طعام كفّاره و…
در مواجهه با اين احاديث نيز، دو رفتار به چشم مى خورد. برخى اين موارد را قابل قبض و بسط دانسته و به تعميم و تضييق آن، باور دارند؛ بر اين پايه، انحصار در موارد زكات ۲ ، احتكار ۳ ، طعام كفّاره ۴ و… را نپذيرفته اند. و گروهى ديگر، تاكيد بر انحصار دارند و تعدّى را روا نمى دانند.
بجز اينها، نمونه هاى بسيار ديگر در كلام فقيهان ديده مى شود كه عنوان را در حديث، بر مثل و تمثيل حمل كرده اند. از قبيل:
شهيد ثانى، واژه «رجل» (در احاديث قضاى نماز پدر) را به صورت تمثيل معنا كرده است. ۵
1.ختم نبوّت، ص۷۷ ـ ۷۸
2.دراسات فى ولاية الفقيه، ج۲، ص۶۴۷ ـ ۶۴۸؛ كتاب الزّكاة، حسين على المنتظرى،ج۱، ص۱۶۶ ـ ۱۶۷
3.فقه الامام الصادق(ع)، ج۳، ص۱۴۴
4.همان، ج۵، ص۴۰
5.شرح لمعه، ج۱، ص۱۴۹
