اُفول: غروب ^۱ .
ألْت: ناقص شدن و كم شدن ، و منه: «وَ مَآ أَلَتْنَـهُم مِّنْ عَمَلِهِم»^۲ أي ما نقصنا.
إلّ : ـ به كسر همزه و تشديد لام ـ خدا و عهد و قسم.
إِله: كسى است كه محقق شده است از جهت او بندگى ، مراد به اين كه او كسى [است] كه محقق شده است از جهت او بندگى ، به درستى كه او قادر است بر اصول نعم آنچنانى كه زمانى [كه] او را جاى آورد مستحق شود بندگى نمودن او را ؛ چنين گفته است در كتاب حدود . ^۳ قول تعالى: «هُوَ الَّذِى فِى السَّمَآءِ إِلَـهٌ وَ فِى الْأَرْضِ إِلَـهٌ»^۴ يعنى معبود است در آسمان و زمين . تَأَلُّه يعنى قبول بندگى نمودن . قوله تعالى: «نَعْبُدُ إِلَـهَكَ»^۵ يعنى كسى كه ملتجى شوى تو به سوى او و استغاثه نمايى به سوى او ناميده شود ، أضَاءَ كُفّارٌ بِإلهه ؛ زيرا ايشان ملتجى به او شوند.قوله تعالى: «أَءِلَـهٌ مَّعَ اللَّهِ»^۶ يعنى آيا التجاء كرده مى شود به سوى غير او ؛ چنين گفته است ابوعبيده هروى در غريبين ^۷ الَّلهُمّ معناى او «يا اللّه » بوده است ، حذف نموده اند از او ياء نداء را و ميم مشدّده در او زياد نمودند . لاهمّ ايضا به معنى اَللّهم است. ^۸
گفت عبدالمطلب: لاهُمَّ إنَّ المرءَ يَمنَعُ رَحلَهُ فَامنَع رحالَكَ ^۹ ، و حرز سيبويه أن يكون لاه أهم اللّه ، ميم در لاهم و اَللهم بدل حروف نداست ، گاه جمع مابين بدل و مبدل در ضرورت شعر شود ، مثل اين كه مى گويد در : اَللهم يا اللهما.