قوله: «أُحْكِمَتْ ءَايَـتُهُ»^۱ . ^۲
حمد: او ثنا بر جميل است از نعمت و غير نعمت . گفته شود حَمِدت الرجل وقتى كه ثنا بر او نمايى به واسطه كرم او و حسن شجاعت او و اشباه اينها . الف و لام در حمد از جهت جنس است پس خواهى شناخت افراد او را . بعضى گفته اند از جهت عهد است يعنى حمد لايق به جلال خدا از جهت خداست ، به تحقيق ممكن است اين كه بوده باشد در كلام على عليه السلام : لو شئت أن اُوفّر تعبيرا في قولك «الحمد للّه » لفعلت ^۳ ، دلالت بر اين كه الف و لام در حمد از جهت جنس باشد.
زمخشرى گويد : لام از جهت تعريف حقيقت است مثل قوله: «إِنِّى [ لَيَحْزُنُنِى أَن تَذْهَبُواْ بِهِ وَ ]أَخَافُ أَن يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ»^۴ و قولهم : الرجل خير من امرأة . ^۵ مقداد گويد : الف و لام از جهت عهد نيست ؛ زيرا تقديم معهود نشده است و از جهت استغراق هم نيست ، مثل قوله: «إِنَّ الاْءِنسَـنَ لَفِى خُسْرٍ * إِلاَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ»^۶ ؛ زيرا حمد يك طبيعت است در او تعدد نيست.
زمخشرى گويد: حمد و مدح دو برادرند ؛ زيرا حمد مقلوب مدح است به دليل قول شاعر:

لا تحمدنّ امرءا حتى تجرّبهو لا تَذمّنّه من غير تجريب^۷
گردانيد حمد را به ابراء ذم مقابل مدح . مقداد گويد: حمد ذكر نمودن صفات كمال اختيارى است ، مدح ذكر نمودن مطلق كمال است ـ گفت : ـ آنچه زمخشرى ذكر نموده است افاده تأكيد كند ، آنچه من ذكر نموده ام افاده تأسيس كند ، تأسيس اولى است.
بعضى گفته اند حمد از جهت ذوى العقول است ، مدح از جهت او و غير او