دورشدن از روى سخط و غضب . بعضى گفته اند : اِخسأ كلمه اى است كه سگ را با او زجر كنند ، مثل اين كه در فارسى گويند : چخ ۱ .
خشع: ساكن و مطمئن . فرق ما بين خشوع و خضوع آن است كه خضوع در بدن و بصر و صوت است ، خشوع در قلب است. قوله: «وَخَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لِلرَّحْمَـنِ»۲ أي انخفضت ، قوله: «تَرَى الْأَرْضَ خَـشِعَةً»۳ يعنى ساكنة و مطمئنة ، قوله: «الَّذِينَ [ هُمْ ]فِى صَلاَتِهِمْ خَـشِعُونَ»۴ أي خاضعون و قيل خائفون ، خشوع سكون و تذلّل ۵ .
خشي: ترسيدن . در قول امام عليه السلام در دعاى الحاح : أخشى خلقك [ لك ] ۶ كه اشاره است به قول تعالى: «إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَـؤُاْ»۷ يعنى نمى ترسد [از] خدا حق ترسيدن [ و ] نمى ترسد معاصى او را از جهت خوف عقاب او مگر علما كه او را شناخته اند حق معرفت . روايت شده است از صادق عليه السلام كه فرمود: قصد نمود خدا به علما كسى را كه قول او با فعل موافق باشد . كسى كه تصديق نكند قول او فعل او را او عالم نيست ۸ .
از ابن عباس نقل شده است ۹ گفت : اراده نموده است خدا از اين كلام اين مطلب را كه : مى ترسد مرا از بندگان من هر كه عالم است به جبروت و عزّت و سلطنت من . در حديث است : اعلم شما به خدا كسى است كه از خدا زيادتر مى ترسد . فروق گويد: كفايت كند مرد را دانايى او كه از خدا مى ترسد و كفايت كند مرد را جهل او كه عُجب به عمل خود كند . چرا خدا علما را مختص نمود به خشيت؟ زيرا عالم زيادتر مى ترسد از عقاب خدا از جاهل ؛ زيرا او مختص است به معرفت توحيد و عدل وتصديق نمايد
1.اللهم اخسأه عنا (الصحيفة السجادية: دعاى هفدهم) .
2.سوره طه، آيه ۱۰۸.
3.سوره فصلت، آيه ۳۹.
4.سوره مؤمنون، آيه ۲.
5.بسم اللّه الذي... لا أخشى إلا عدله ، و لا أعتمد إلا قوله (الصحيفة السجادية: مقدمه) .
6.الصحيفة السجادية: دعاى پنجاه و دوم .
7.سوره فاطر، آيه ۲۸.
8.الكافي ، ج۱ ، ص۳۶.
9.شواهد التنزيل ، ج۲ ، ص۱۵۲ ؛ تفسير القرطبي ، ج۱۴ ، ص۳۴۳.
