تبيان اللغة در لغت قرآن و صحيفه - صفحه 169

فجّ: طريق.
فجع: فجعة : المصيبة . أوجعه فجع : مصيبت رسيدن و به درد آمدن . در دعا و دعاى رمضان : فأفجع فقده ۱ يعنى به مصيبت انداخته است فقد او يا به درد آورد فقد او . يقول: فجع فقده أي رزأ أو وجع.
فحش: سخن زشت و ناسزا . فاحش : ۲ چيزى كه از حد درگذشته باشد چنانكه گويند : تفاوت فاحش . فاحشة : زنا و فعل قبيح.
فحم: قطع صوت شدن ، يقول: بكى الصبيُّ حتى فحم أي انقطع صوته من البكاء . ۳ فحم به معنى سكوت هم آمده است ، أفحمته أي أسكتّه ۴ . در دعاى تذلل ۵ دور نيست كه به معنى سكوت باشد.
فدح: و فوادح : امر ثقيل و امور ثقيله . دَين فادح أي ثقيل و سنگين.
فرخ: رفتن . أفرَخَ رَوعُه ۶ أي ذهب خوفه ، و به معنى انكشاف.
فردوس: بستان را گويند به لسان روم . بعضى گفته : او بستانى است كه جامع باشد انواع شجر و ثمر را.
فرض: قطع نمودن . فارض : قديم و پير را نيز گويند ، منه قوله تعالى: «لاَّ فَارِضٌ»۷ ، فرض به معنى وجوب.
فرط: و تفريط : تجاوز از حد نمودن . فُرُطا : «وَ كَانَ أَمْرُهُو فُرُطًا»۸ أي إسرافاً و تضييعا . فرق ما بين افراط و تفريط بعد [از] شركت ايشان در تجاوز حد نمودن : افراط بالا رفتن ، تفريط تقصير نمودن و پايين آمدن.
فرع: ـ به فاء و عين مهمله ـ جدا نمودن . فَرِعَ و فَرَّعَ به يك معنى است ، و فرعٌ و

1.الصحيفة السجادية: دعاى چهل و پنجم .

2.در نسخه : + كه.

3.ترتيب إصلاح المنطق ، ص۴۸.

4.صحاح اللغة ، ج۵ ، ص۲۰۰۰.

5.رب أفحمتني ذنوبي (الصحيفة السجادية: دعاى پنجاه و سوم) .

6.الصحيفة السجادية: دعاى سى و يكم .

7.سوره بقره، آيه ۶۸.

8.سوره كهف، آيه ۲۸.

صفحه از 196