و امّا جامع الاحاديث
اين اثر شامل 110 صفحه و حدود 700 حديث مسند از رسول اكرم ـ صلى الله عليه وآله وسلم ـ است كه بسان الجامع الصغير سيوطى به ترتيب الفبا تنظيم گشته است و مصنّف فقط در ابتداى هر باب، سند را ذكر مى كند. گويا مصنّف، اين اثر را به درخواست كسى فراهم كرده است زيرا در ابتداى آن مى نويسد:
«خداوند عزّتت را مستدام بدارد! از من خواستى بخشى از الفاظ رسول الله ـ صلى الله عليه وآله ـ را كه در جلسه مذاكره از من شنيده بودى، به ترتيب حروف معجم سامان دهم؛ از اين رو به خاطر خدا و رسول، درخواست تو را به انجام رساندم، و براى اينكه به فهم نزديكتر باشد، آن را مختصر كردم و جز اوّلين سند هر باب، سندهايش را حذف كردم …». (ص58)
بزرگانى چون شيخ آقا بزرگ طهرانى در الذريعه و سيدمحسن امين در اعيان الشيعه، شمار احاديثش را حدود هزار حديث، ذكر كرده اند كه اشتباه است. (مقدمه، ص28) و سبب اينكه علاّمه مجلسى، مصنّف جامع الأحاديث را نشناخته و از آن به عنوان الإمامة والتبصرة، يا «اصل آخر منه [پدر شيخ صدوق] أومن غيره من القدماء» و «أصل آخر مشتمل على أخبار شريفة متينة» ياد كرده و بخشى از احاديث كتاب حاضر را تحت عنوان «الامامة والتبصرة» ذكر كرده است، اين است كه نسخه مرحوم مجلسى از كتاب حاضر ـ كه از آن سخن خواهيم گفت ـ همراه كتاب «الإمامة والتبصرة» در يك مجموعه، (و بدون مشخصات و صفحات آغاز و انجام و نام كتاب) قرار دارد. بعلاوه، آن مرحوم نيز به تعدّد اين دو كتاب آگاه بوده است؛ زيرا به هردو بخش آن مجموعه تصريح مى كند. ۱ به همين سبب، برخى از متأخران از علامه مجلسى، در استناد روايات اين مجموعه به مؤلّف الإمامة والتبصرة و يا استناد اين كتاب به پدر مرحوم صدوق، ترديد كرده اند. ۲
مصحح كتاب حاضر گويد: اخبارى كه مرحوم مجلسى در بحارالأنوار آورده و مأخذش را «الإمامة والتبصرة» دانسته ـ و به تبع بحار همين كار در مستدرك الوسائل محدث نورى صورت گرفته است ـ بجز هفت روايت، همه از كتاب حاضر يعنى جامع الأحاديث است. (ص34)
1.بحارالانوار، ج۱، ص۷، ص۲۶ و ج۶۴، ص۱۳۸ و ج۷۵، ص۴۶۱ و ج۸۴، ص۲۶۷
2.رياض العلماء، ج۴، ص۵، حاشيه؛ مستدرك الوسائل، خاتمه؛ الذريعة، ج۲، ص۳۴۱؛ الإمامة والتبصرة، مقدّمه مصحّحان.
