كتابهاى عامّه و خاصّه معرفى كند. البته سعى ما بر آن است كه تنها افرادى كه كذّاب يا جاعل بودن آنها محرز گرديده، ياد شوند و از ذكر افراد مشكوك پرهيز نموده ايم.
اين بخش از نوشتار، درباره جاعلان و كذّابان در راويان خاصّه است و ان شاء اللّه در مقالات آينده، به راويان عامّه خواهيم پرداخت. البته ممكن است فرد يا افرادى از قلم افتاده باشند و يا در موردى تأمّل كافى درباره يك راوى صورت نگرفته باشد (و در نتيجه، قضاوت ناصحيحى شكل گرفته باشد)؛ لذا اميد است با راهنمايى هاى منصفانه و دلسوزانه فرهيختگان امّت، اين نوشتار، كاملتر شود، تا به حال امّت سودمندتر افتد.
اينك، متن:
1 ـ أبان بن أبى عياش، فيروز، أبواسماعيل البصرى:
اتّهام: او متّهم است كه كتاب «سليم بن قيس» را جعل كرده است. ۱
1.در مورد كتاب «سليم بن قيس الهلالى، ابا صادق»، دو نظريّه متفاوت وجود دارد:
الف: اين كتاب جعلى است.
اين نظريّه ابن الغضائرى و شيخ مفيد در تصحيح الاعتقاد است. (ر.ك: معجم رجال الحديث، آية اللّه خويى، ج۸، ص۲۱۹)
ب: اين كتاب از اصول علماى شيعه است؛ بلكه از مهمترين اصول و قديمى ترين آنهاست.
اين، نظريه مرحوم نعمانى در كتاب «الغيبة» (باب ما روى فى أنّ الائمة اثناعشر إماما) است و حتى فاضل تفرشى در حاشيه «رجال كبير» گفته است كه ابن غضائرى اشتباه كرده است؛ و صاحب وسائل نيز در وسائل مى گويد: از كتابهاى معتمد و ثابت و متواتر است (خاتمة وسائل الشيعة / الفائدة الرابعة).
دليل جعلى بودن كتاب سليم:
اوّل. از لحاظ مضمون قابل قبول نيست؛ چرا كه مى گويد: «محمّد بن ابى بكر، پدرش را در هنگام مرگ موعظه كرد» و «ائمّة شيعه سيزده نفر هستند». (ابن غضائرى در رجال)
دوم . از لحاظ سند معتبر نيست؛ چرا كه اين كتاب از غير طريق «أبان بن أبى عياش» نقل نشده است و او ضعيف است. (معجم رجال الحديث، ج۸، ص۲۲۱)
جواب جعلى بودن كتاب سليم:
مرحوم آية اللّه خويى(ره) در رجال خود (ج۸، ص۲۲۱) سعى مى كند تا به اين اشكالات پاسخ دهد، كه:
اوّلا، نقل مضامين فوق در اين كتاب ثابت نشده است ولذا فاضل تفرشى و صاحب وسايل گفته اند در نسخه موجود اين كتاب، چنين مطالبى وجود ندارد (وسائل الشيعة/ ترجمة سليم بن قيس) و حتى نسبت اشتباه به ابن غضائرى داده اند.
ثانيا، در كتاب كافى، سليم از غير طريق «أبان بن أبى عياش» نيز نقل مى كند و نيز كتاب سليم از طريق «حماد بن عيسى عن ابراهيم بن عمر الصّنعانى» نيز نقل شده است.
نظريّه:
مى توان گفت كه كتاب «سليم بن قيس»، دو نسخه داشته است:
الف: نسخه اى كه به ابن غضائرى و شيخ مفيد و ميرزا در «رجال كبير» رسيده است و شامل مطالب و مضامين غيرصحيح است. ب: نسخه اى كه به دست مرحوم نعمانى و صاحب وسايل و فاضل تفرشى رسيده است كه آن مطالب را ندارد.
و شايد نسخه اوّل به خاطرجعل «ابان بن ابى عياش» مورد نقد و نكوهش واقع شده و از گردونه كتب حديث خارج شده است و آنچه باقى مانده، همان كتاب اصلى بوده كه به دست امثال نعمانى رسيده است.
شاهد مطلب آنكه عده اى تصريح مى كنند كه اين مطالب موهوم در آن بوده و عدّه اى هم صريحا انكار مى كنند.
