علوم حديث: در حفظ جايگاه حديث در ميان شيعه، چه كسى يا كسانى نقش مهم و اساسى داشته اند؟|
استاد تجليل: نقش عمده، متعلّق به همين مشايخ ثلاثه (مؤلّفان كتب اربعه) بوده است. بعد از صاحبان اصول اربعمأة كه در زمان امام صادق(ع) بوده اند و اين اصل ها البّته به صورت تأليف نبود (اصل يعنى دفترچه يادداشت، كتابچه يادداشت)، در عصر حضرت رضا(ع) سه نفر از اصحاب آن حضرت، اقدام به تأليف حديث كردند: ابن ابى عمير، صفوان بن يحيى و احمد بن محمّد بن ابى نصر بزنطى. از نوشته هاى اين سه تن (كه به جوامع اوّليّه معروف است) متأسّفانه هيچكدام اكنون وجود ندارد و به دست ما نرسيده است. امّا همينها، به علاوه منابع ديگر، در اختيار مؤلّفان كتب اربعه بوده و كتب اربعه را از روى همين اصول و جوامع و... نوشته اند. بعد از كتب اربعه، به علّت اشتهار اين كتب، جوامع اوّليّه ديگر مورد توجّه نبودند و كم كم از بين رفتند.
پس، آن سه بزرگوار (صاحبان جوامع اوّليّه) نقش مهم و بسزايى داشته اند و بعد از آنها، مشايخ ثلاثه (صاحبان كتب اربعه) و بعد از آنها، صاحبان جوامع متأخّر، كه شيخ حرّ عاملى و مرحوم مجلسى و مرحوم فيض و مرحوم حاجى نورى هستند. شيخ حرّ عاملى در احاديث فقهى، «وسائل الشّيعة» و در احاديث اعتقادى، «اثبات الهداة» را نوشت. بعد از ايشان، مرحوم مجلسى «بحار الأنوار» را پديد آورد. «وافى» مرحوم فيض و «مستدركِ» حاجى نورى هم به همين ترتيب، نقش مهمّى در حوزه حديث شيعه دارند.
علوم حديث: چه عوامل و انگيزه هايى براى جعل و دسّ در احاديثْ وجود داشته است و آيا در كتب فعلى ما، چه اندازه از اين احاديث هست؟
استاد تجليل: عمده انگيزه جعل حديث، عبارت بود از تقرّب جستن به خلفا و
