مشهوراً وإمّا خائفاً مغموراً». بعد، كميل مىگويد كه حضرت، دوباره آه كشيد: «آه، آه، شوقاً إلى رؤيتهم!» ... چقدر مشتاقم به ديدار آن حجّت هاى خدا!». در زمان امير المؤمنين(ع)، جز حسنين كه ديگرانى با اين وصف نبودند. اين حديث، در نهج البلاغه هست ومن يك روز كه كمال الدين صدوق را مطالعه مىكردم، ديدم كه صدوق -ره- چهارد هسند براى اين مكالمه على(ع) و كميل، ذكر كرده است. در اسانيد هم از صدوق تا به بالاترين مرحله، فاصله كم است. صدوق در طبقه نهم است و متعلّق به اوائل عصر غيبت. بله؛ اگر انسان اين طور تتبّع در احاديث داشته باشد، بعضى احاديث را خواهد يافت كه از جهت كثرت روات، وثوق بدانها حاصل مىشود و نيازى به توثيقات رجالى هم ندارند. البتّه توثيق رجالى هم مزيد بر اين است.

علوم حديث: در معجم الثّقات، حضرت عالى با چه ملاكى روات موثّق را گزينش كرديد؟

استاد تجليل: راويانى را كه در متون رجالى توثيق شده اند و به وثاقت آنها تصريح شده، جمع آورى كرده ام. در يك فصل، آنهايى هستن دكه علماى رجال (شيخ طوسى، نجاشى، كشّى و ساير سابقين) آنها را توثيق كرده اند و توثيق آنها را همه قبول دارند. اين عدّه، با كم و زياد: حدود 1200 نفر هستند. بعد آمدم در يك