الحدیث به شمار می‌رود و مؤلف در بخش پایانی آن به تعییین کنیه‌ها و القاب معصومان علیهم السلام در روایات شیعه پرداخته و مینویسد:
... و صاحب ناحیه را بر حضرت صاحب الامر اطلاق میكنند، و گاه هست غایب و علیل و غریم و حجت را نیز بر آن حضرت اطلاق میكنند.۱.
معنا شناسی واژه علیل
واژه علیل در زبان عربی به همان معنایی آمده است که در فارسی به کار می‌رود؛ یعنی «مریض، بیمار و رنجور».۲ و در معاجم عربی مفهومی متفاوت برای آن _ که شایسته انتساب به معصوم باشد _ ذکر نشده است. خلیل بن احمد فراهیدی در این باره مینویسد:
العِلَّة: المرض. و صاحبها مُعْتَل.ّ و العِلَّة: حدث یشغل صاحبه عن وجهه. و العَلِیل: المریض.۳.
مشکل انتساب این لقب به امام علیه السلام
در باره انتساب لقب «علیل» به امام عصر علیه السلام چند نکته قابل تأمل است:
1. هیچ یک از کسانی که به جمع آوری کنیه‌ها و القاب امام زمان علیه السلام پرداخته‌اند، از چنین لقبی سخن به میان نیاورده‌‌اند؛ مانند محدث نوری(م1320ق) که در کتاب النجم الثاقب خود با تفحصی گسترده جمعاً 182 اسم، کنیه و لقب را به ترتیب الفبا برای آن حضرت گردآورده است. ۴ و نیز مرحوم حایری(م1323ق) در کتاب الزام الناصب 186 مورد را گزارش کرده است.۵
2. اثری از چنین لقبی در بسیاری از کتب رجالی شیعه نیز _ که بخشی را به بیان کنیه‌ها و القاب ائمه علیهم السلام در روایات اختصاص داده‌اند _ یافت نمی‌شود.۶
1.. لوامع صاحبقرانی، ج۱، ص۱۰۸
2.. فرهنگ فارسی معین، ج۲، ص۲۳۴۹.
3.. کتاب العین، ج۱، ص، ۸۸. ابن منظور نیز شبیه به همین تعبیر را آورده و مینویسد: «العِلَّة المَرَضُ. عَلَ یَعِلُ و اعْتَلَ أَی مَرِض، فهو عَلِیل» ( لسان العرب، ج۱۱، ص۴۷۱)
4.النجم الثاقب، ص۱۶۵تا ص۲۶۸: «الباب الثّانی: فی أسماء و القاب المهدی - صلوات الله علیه - الشریفة المذکورة فی القرآن المجید و سائر الکتب السماویة و اخبار اهل البیت و ألسنة الرواة و المحدثین و المثبتة فی کتب الأخبار و السیر و الرجال».
5.. إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب، ج۱، الثمرة الثالثة فی أسمائه و ألقابه و کناه سلام الله علیه و علی آبائه، ص۴۲۶ - ۴۳۵.
6.. مانند: منتهی المقال فی أحوال الرجال، ج۱، ص۲۶، المقدمة الثالثة فی کنی الأئمة؛ مجمع الرجال، ج۷، ص۱۹۴-۱۹۵، الفائده الرابعة؛ الرسائل الرجالیة، ج۲، ص۱۷۷- ۱۸۴؛ نقد الرجال، ج۵، ص۳۱۶ - ۳۱۷؛ جامع الرواة، ج۲، ص۴۶۱ - ۴۶۳؛ الفوائد الرجالیه من تنقیح الرجال، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۲؛ جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، ص۱۸۴.
