نقدي بر انتساب لقب و کنيه‌اي ناسازوار به امام عصر عليه السلام - صفحه 76

و با دعای آن حضرت در پی بیماری که متوکل بدان مبتلا شد، دستور آزادی
زندانیان از جمله وی را صادر می‌کند. علی بن جعفر نیز پس از آزادی به امر امام مجاور مکه می‌شود.۱
با تأمل در مجموعه اطلاعات فوق _ که در باره علی بن جعفر هُمانی در منابع اصلی رجالی آمده است _ این نکات را نتیجه می‌دهد:
1. وی وکیل و هم عصر امام هادی و امام حسن عسکری به شمار می‌رود و دلیلی بر وکالت یا معاصر بودن وی با امام عصر گزارش نشده است. آیة الله خویی نیز با عنایت به وکیل بودن وی برای این دو امام استظهار کرده‌اند:
الظاهر أن علی بن جعفر الهُمانی الذی عنونه النجاشی، هو علی بن جعفر الوكیل الذی ذكره الشیخ فی رجاله فی أصحاب الهادی و العسكری علیهما السلام، و ذلك من جهة تصریحه فی كتاب الغیبة، كما مر أن الوكیل هو علی بن جعفر الهُمانی.۲.
2. بجز روایت کشی _ که در نسخه‌های رایج آن تعبیر «الغائب العلیل» درج شده _ در هیچ یک از منابع رجالی کهن بر معلول یا بیمار بودن علی بن جعفر هُمانی تصریح یا اشاره نشده است؛ چنان که تعبیر غایب نیز برای وی به کار نرفته است.
مشاهده این گزارش‌ها تردید نویسنده را در صحت عبارت مندرج در نسخ رایج رجال الکشی بیشتر ساخت تا این که با عبارت علامه حلی در خلاصة الاقوال مواجه شدم. ایشان در ذیل عنوان إبراهیم بن محمد الهمدانی همین روایت کشی را نقل کرده، اما در نسخه علامه به جای تعبیر «الغائب العلیل ثقة»، عبارت «العامل ثقة» آمده است که نشان دهنده اختلاف نسخه رایج کشی۳ با نسخه موجود در نزد علامه حلی است. عبارت علامه حلی چنین است:
روی الكشی فی سند ذكرته فی الكتاب الكبیر عن أبی محمد الرازی قال: كنت أنا و أحمد بن أبی عبد الله البرقی بالعسكر، فورد علینا رسول من الرجل فقال لنا: العامل ثقة، و أیوب بن نوح و إبراهیم بن محمد الهمدانی و أحمد بن حمزة و أحمد بن إسحاق ثقات جمیعاً.۴.

1.. رجال الکشی، ص۶۰۷.

2.. معجم‏رجال‏الحدیث، ج۱۱، ص۲۹۶

3.. هم در نسخه‌‌ای که از کشی به تحقیق آقای سید مهدی رجایی منتشر شده (ج۲، ص۸۳۱) و هم در نسخه تحقیق شده توسط آقای حسن مصطفوی(ص۵۵۷) تعبیر «الغائب العلیل ثقة» ثبت شده است.

4.. خلاصة الاقوال، ص۵۲، ش۲۳

صفحه از 82