به سستی و نابودی می‌گراید».۱
به همین جهت تشویق و تنبیه کارگزاران یکی از سیاستها در مدیریت امیرمؤمنان بوده که به منظور تحقق عدالت و جلوگیری از ظلم و ستم در جامعه اسلامی اتخاذ میشد. اگر چه آن حضرت با نظارت و مراقبت بر عملکرد کارگزاران خود، و با ارائه دستورالعملهای مدیریتی و اخلاقی، سعی در کاهش رفتارهای ناهنجار توسط کارکنان حکومتش داشته
اما در این راه هرگونه تخطی کارکنان را برنتابیده، با تبیه یا عزل آنان، نسبت به انحراف
از مسیر حقّ، مانع میگردید و از سوی دیگر نسبت به درستکاری کارکنان خدوم بیتفاوت نبوده و اعمال آنان را ارج مینهاد. در سیاست نامه خویش به مالک دستور می‌دهد
که در تشویق وتنبیه کارکنان، کوتاهی نکند تا مایه سرخوردگی نیکان و خو گرفتن غافلان به بدی نگردد.۲
نظام پاداش نزد امیرمؤمنان از سه منظر قابل طرح است:
الف. پاداش مالی
با توجه به اصل ممنوعیت پذیرش رشوه و هدیه۳ از سوی کارکنان حکومت اسلامی و با توجه به اصل رفاه و تأمین معیشت کارکنان و اصل بینیازی آنان نسبت به مردم، حکومت اسلامی موظف است علاوه بر پاسداشت کارکرد کارکنان با پرداخت حقوق در خور آنان، نسبت به عملکرد صحیح و توأم با خلاقیت آنان بیتفاوت نبوده و اقدام نماید.
امیرمؤمنان کارگزاران خود را از دریافت هر گونه رشوه بر حذر داشته و با عملکرد
خود، تبیین خویش را تثبیت میکرد. اشعث بن قیس که از سردمداران منافقان، در
زمان حکومت امیرمؤمنان بود، با انگیزه نزدیکی به ایشان، شب هنگام، حلوایی را به
1.. آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام، ص۱۲۷.
2.. ر. ک: شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۳، ص۴۴.
3.. از دید فقها رشوه با هدیه متفاوت است، از دید آنان رشوه برای صدور حکم به نفع رشوه دهنده پرداخت می شود که با استناد به روایات و فتوای فقها رشوه حرام است (جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۲۲، ص۱۴۵؛ مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ج۳، ص۱۳۶)، ولی هدیه را می‌بخشند تا دوستی طرف مقابل را به دست آورند که این دوستی موجب صدور حکم بر وفق مرادش می‌شود (المکاسب المحرمه، ج۱، ص۱۲۲) شهید ثانی در بیان تفاوت رشوه و هدیه می‌نویسد: «اگر بخشیدن مال به قاضی یا کارگزار دیگری برای کسب دوستی و یا نیازی مانند علم و مثل آن باشد، هدیه است و اگر برای صدور حکم به نفع شخص و یا کاری به نفع وی باشد، رشوه است» (مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ج۱۳، ص۴۲۱). در بسیاری از موارد، هدیه نیز در حکم رشوه می باشد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رشوه را یکی از اقسام سه گانه هدیه نام برده است قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله: الْهَدِیَّةُ عَلَی ثَلَاثَةِ أَوْجُهٍ: هَدِیَّةُ مُکَافَأَةٍ، وَ هَدِیَّةُ مُصَانَعَةٍ، وَ هَدِیَّةٌ لِلهِ عَزَّ وَ جلَّ (الکافی، ج۵، ص۱۴۱).
