و لازم است با آنان با دقت و ظرافت با آنها عمل کنیم و نباید کارهای سنگین را به آنها تحمیل کرد.»۱
منبع دیگر، کتاب دور المرأة فی الاسرة است که در آن چنین آمده است:
میگویند: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة». بنا بر این، قهرمانه به معنای قوت و بطوله _ که در لغت فارسی ترجمه شده است _ نیست. این تعبیر، یک تعبیر عربی است که از فارسی اخذ شده و به طور خلاصه یعنی کسی که مباشرت به امور میپردازد؛ یعنی زن را مباشر همه جانبه در امور زندگی خود ندانید و گمان نکنید که شما بر آنها ریاست دارید و تمام کارهای خانه و اطفال را به یک عامل مشخصی به نام زن واگذار کردید. خیر چنین نیست. تعامل حقیقی و درست این است که باید طبیعت زنان در نظر گرفته شود. اسلام به مردان تکلیف کرده است که با زنان در داخل خانواده مثل گل برخورد کنند. البته این امر ربطی به ساحتهای سیاسی، اجتماعی، تحصیل علم ندارد، بلکه این امر در مورد امور داخلی خانواده است. این کلام حضرت اشاره به این نکته دارد که اسلام به زن همانند موجودی دارای لطافت روحی و جسمی میداند و باید به این شرایط توجه داشت.۲
نتیجه
بررسیهای صورت گرفته در این مقاله بیان میکند که واژه قهرمان _ که در کلام حضرت امیر علیه السلام به مصداق المرأة ریحانة لیست بقهرمانة به کار رفته، یک واژه فارسی است که در متون پهلوی از جمله گزیدههای زادسپرم، دادستان دینیک، یادگار زریران و غیره به صورتkār_ framān به معنای مباشر، پیشکار، موکّل دخل و خرج، پیشوا، سردمدار و کسی که امور را در دست میگیرد، به کار رفته است که طبق قانون حذف به قرینه (hapalogy) زبانشناسی و تبدیل آوایی f به h به کّهرمان و سپس معرّب شده و به قهرمان تبدیل یافته است. البته در این باره نظریات اشخاص مختلف ارائه گردید از جمله مرحوم پورداود، کزازی و مکنزی که نظر مکنزی درستتر است.
همچنین با بررسی بسامد معنای آن در زبان فارسی جدید _ که بیانگر اصالت این واژه در آن زبان است _ به این نتیجه رسیدیم که بعدها بر معناهای این واژه افزوده شده است. این واژه احتمالاً در پیش از ورود اسلام به ایران، یعنی در زمان ساسانیان به دلیل ارتباط
1.. مکانة المرأة فی الاسلام، ج۱، ص۳۴ و ۳۵.
2.. دور المرأة فی الاسرة، ص۴۰.