کفار است؛ اما تعبیر «یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ»، اطلاق داشته و شامل حال مؤمن و کافر می‌شود، همه انسان‌ها آنچه را از پیش فرستاده‌اند، مشاهده می‌کنند. این تعبیر در آیات دیگر نیز آمده است: «یُنَبَّأُ الْإِنْسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ».^۱ کافر با مشاهده اعمال مجسم خود و کیفر آن شرمنده و بیزار می‌شود: «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ مَا عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً».^۲ تفسیر ذکر شده، هیچ منافاتی با تأویل آیه به آرزوی کافران که (ای کاش علوی بودیم) ندارد. علاوه بر روایات یاد شده _ که یکی از آنها صحیح السند است _ در آیات متعددی از قرآن آرزوی کافران مبنی بر محسن و مؤمن بودن آمده است؛ مانند:

فَلَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ‌.^۳.
لَوْ أَنَّ لِی کَرَّةً فَأَکُونَ مِنَ الْمُحْسِنِینَ.‌^۴.
یَا لَیْتَنَا نُرَدُّ وَ لاَ نُکَذِّبَ بِآیَاتِ رَبِّنَا وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ.‌^۵.
یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً.^۶.
أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللهَ هَدَانِی لَکُنْتُ مِنَ الْمُتَّقِینَ.‌^۷.
روایات متعددی ذیل این آیات، این آرزو را به ولایت و دوستی امیر المؤمنین علیه السلام تفسیر کرده که آن حضرت رأس مؤمنان و محسنان است؛ مانند:
محمد بن العباس قال حدثنا احمد بن القاسم، عن احمد بن محمد السیاری، عن محمد بن خالد، عن حماد، عن حریز، عن ابی عبدالله علیه السلام قال: قوله عزوجل«یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً»، یعنی علی بن ابی طالب؛.
امام باقر علیه السلام فرمود: «یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً»؛ یعنی علیاً ولیاً.
همه این موارد از باب تأویل و بیان معنای باطنی آیه است که بر اساس الغای خصوصیت از آیه و جری و تطبیق است. و هیچ منافاتی با ظاهر آیه ندارد. در تعریف جری و