بررسي ميزان تأثير روايات سبب نزول در تفسير - صفحه 200

شاهدی كه ابن كثیر آورده، قسمتی از آیه 142 سوره بقره است كه قبل از آن در همین آیه به تغییر سمت قبله اشاره شده است:
«... و ما جعلنا القبلة التی كنت علیها الاّ لنعلم من یتّبع الرّسول ممن ینقلب علی عقبیه و إن كانت لكبیرة الّا علی الذین هدی الله و ما كان الله لیضیع إیمانكم إنّ الله بالناس لرؤوف رحیم».
و در آیه قبل، یعنی آیه 141، به اشكالی كه نادانان از تغییر قبله مطرح كرده بودند اشاره شده است:
«سیقول السّفهاء من الناس ما ولّیهم عن قبلتهم التی كانوا علیها قل...».
‌صاحب منهج الصادقین، پس از آن که ایمان را نماز دانسته، می‌نویسد:
وجه تسمیه صلوة به ایمان، آن است که صلاة رکن اعظم ایمان است.۱.
و صاحب تفسیر راهنما نوشته است:
مراد از ایمان، به مناسبت قبله و تغییر آن، نماز است که از باب اطلاق سبب و اراده مسبب است.۲.
اما طبرسی قدس سره نوشته است:
إنّ‌الله لایضیع تصدیقكم بأمر تلك القبله.۳.
با توجه به این آیات، مصداق جمله «و ما كان الله لیضیع إیمانكم» معلوم می‌شود. یكی از مصادیق ایمان، با توجه به سیاق، می‌تواند نمازی باشد كه قبل از تغییر قبله خوانده شده بود؛ اما چون ایمان به معنای تصدیق قلبی است، می‌توان ایمان را در همان معنای لغوی معناكرد.۴ و چون تغییر قبله با بعضی اشكال تراشی‌ها همراه شد، تحمل و صبر بر اطاعت الهی و تصدیق قلبی، از نظر خداوند دور نمانده است. همان طور كه گذشت، بدون توجه به سبب نزول و با توجه به سیاق آیات، معنای آیه معلوم است و سبب نزول، دایره مفهوم ایمان را تضییق كرده است.
نمونه دیگر: بخاری، ابو داود، نسایی و دیگران از ابن عباس، ابن عمر، عکرمه، قتاده و

1.. منهج‌‌الصادقین، ج۱، ص۳۴۰

2.. تفسیر راهنما، ج۱، ص۳۷۳

3.. مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۷

4.. نیز ر.ک : التبیان، ج۲، ص۱۰.

صفحه از 214