مجاهد ذیل آیه: «تزوّدوا فإنّ خیر الزاد التقوی»،۱ نقل کردهاند که گروهی از مردم یمن در سفر حج، زاد و توشه بر نمیداشتند و میگفتند توکل بر خدا میکنیم. در مسیر راه، برای تأمین قوت خود، از همسفران خود گدایی میکردند و از این روی، آیه در مذمت آنان نازل شد و دستور داد در این سفر برای خود زاد و توشه تهیه کنند.۲
طبری، مطابق این روایت، مراد از «تقوی» را در آیه، محدود به پرهیز از سؤال و گدایی دانسته است؛ در حالی که ظاهر و سیاق آیات معنایی وسیعتر را نشان میدهد.۳
رشید رضا بدون توجه به روایات سبب نزول به تعلیل موجود در ذیل آن دقت کرده و نوشته است:
این معنا از ظاهر آیات بر نمیآید، بلکه متبادر از آیه، این است که مراد از «الزاد» عمل صالح و آنچه انسان از خیر و نیکی ذخیره میکند، باشد؛ چنان که تعلیل موجود در آیه «فإنّ خیر الزاد التقوی» این تفسیر را تأیید میکند.۴.
وهبه زحیلی مینویسد:
تزوّدوا بالأعمال الصالحه التی تنفعکم واتخذوا التقوی زاداً لمعادکم.۵
نمونه دیگر، قرطبی برای معنای «أحصرتم» در آیه: «و أتمّوا الحجّ و العمره لله فإن أحصرتم فما استیسر من الهدی»،۶ از ابتدای آیه بهره جسته و نوشته است:
منظور از «المحصر» بیماری است، در حالی که به باور شافعیه و مالکیه با استفاده از روایت ابن عباس و ابن عمر، منظوراز محصر دشمن است.
قرطبی در تأیید نظر خود نوشته است:
و مما یدل علی ما قلناه سبب نزول هذه الآیه.۷.
و دسته دوم، این معنا را با استفاده از ادامه آیه «... فإذا أمنتم» به دست آورده
و گفتهاند:
1.. سورۀ بقره، آیۀ۱۹۷.
2.. اسباب النزول القرآنی، ص۱۱۴. این سبب نزول را از بخاری از ابن عباس نقل کرده است.
3.. تفسیر الطبری، ج۲، ص۲۹۰-۲۹۲.
4.. المنار، ج۲، ص۲۲۹
5.. تفسیر المنیر، ج۲، ص۱۹۲.
6.. سورۀ بقره، آیۀ۱۹۶.
7.. الجامع لاحکام القرآن، ج۲، ص۲۵۵